مانع بعدی برای رسیدن به دانایی بعد از شروع مطالعه، روش مطالعه است. اینکه چطور می‌توان مطالعه انتقادی داشت به‌طوری‌که مغزمان به جای جذب تمامی مطالب به شکلی اسفنج‌وار، مواجهه‌ای نقادانه با نکات و موضوعات مطرح‌شده در کتاب داشته باشد و بتواند به‌خوبی بر نقاط ضعف و قوت دیدگاه‌های نویسنده اشراف پیدا کند.
مارک بی. وودهَوس در کتاب به جهان فلسفه خوش آمدید چند پیشنهاد برای دستیابی به یک روش مطالعه انتقادی اثربخش مطرح می‌کند.
برای این کار بهتر است که ابتدا کتاب را یک بار بی‌هیچ سوگیری و با هدف فهم و درک کامل آن بخوانیم و در نوبت بعدی به سراغ مطالعه انتقادی برویم.
البته که انتقادی خواندن به معنای شمشیر را از رو بستن در برابر جمله‌های پیش رویمان نیست. بلکه منظور از مطالعه انتقادی یعنی قضاوت در مورد اینکه چه چیزی مهم است و آیا آن نکاتی که از نظر ما مهم هستند، درعین‌حال درست و قابل‌قبول هم هستند یا نه. یا اینکه تا اندازه‌ای حق با نویسنده است و تا اندازه‌ای هم اشتباه می‌کند. یا اصلاً کلاً نویسنده راه خطایی را رفته و اشتباه اندیشیده است. ازاین‌رو مطالعه انتقادی فقط رد و ابطال متن نیست. بلکه ممکن است صرفاً بخش‌هایی از متن موردپذیرش قرار گیرند و یا اینکه چند نقد متوجه کل کتاب باشد.
اما برای داشتن یک مطالعه انتقادی اثربخش، بهتر است همواره چند سؤال در ذهن داشته باشیم تا بر این اساس بتوانیم مطالعه خودمان را به شکلی عمیق پیش ببریم.
ازجمله این قسم سؤالات می‌توان به مواردی که در ادامه می‌آید اشاره کرد:
۱. آیا نکته‌های اصلی روشن‌اند؟
۲. آیا دلایل مقبولی برای نکته‌های اصلی یا نتایج وجود دارد؟
۳. آیا ضعفی هست که از چشم نویسنده پنهان مانده باشد، مانند فرض‌های نادرست؟
۴. کتاب چقدر هم‌سو با گفتن چیزی است که در نظر دارد بگوید؟
۵. آیا می‌توانیم برای نقدهایمان دلایل خوبی بیاوریم؟
بی‌شک این پرسش‌ها، تنها پرسش‌هایی نیستند که می‌توان مطرح کرد، اما شاید مهم‌ترین سؤالات باشند و حداقل برای شروع بسیار اثربخش باشند.
مطمئناً با تمرین و تکرار و تلاش برای داشتن نگاهی نقادانه به هر مطلبی که مطالعه می‌کنیم، خواهیم توانست مهارت نگاه نقادانه را روزبه‌روز در خودمان تقویت کنیم.
پیشنهاد می‌کنم بعد از این یادداشت و در ادامه، نوشتارهای زیر را مطالعه کنید:
هدف از مطالعه کتاب چیست و چه زمانی باید به سراغ کتاب برویم؟
آیا بی طرفی در داوری و ارزیابی نظرات متفاوت دیگران امکان‌پذیر است؟
معرفی کتاب | آشنایی با هنر دقیق خواندن نوشته لیندا الدر و ریچارد پل