پیش‌نوشت: اگر با بازی دوراهی زندانی آشنایی ندارید و یادداشت مربوط به آن را هنوز نخوانده‌اید، بهتر است قبل از مطالعه مطلب مربوط به تعادل نش، با بازی دوراهی زندانی آشنا شوید.
اصل یادداشت: اگر در بازی دوراهی زندانی، هر دو طرف خیانت کنند و همدیگر را لو دهند، در این صورت هرکدام به پنج سال زندان محکوم خواهند شد. این همان تعادل نش یا Nash Equilibrium هست که از اسم جان نش از پیش‌گامان نظریه بازی‌ها گرفته شده است.
تعادل نش یک مجموعه از انتخاب‌های بازیکنان یک بازی هست که هر تغییر در استراتژی توسط بازیکنان دیگر خروجی آن بازی را برای آنان بدتر خواهد کرد. در این تعادل دو طرف انتخابی نه چندان مناسب و کارا را نسبت به دیگری انجام می‌دهند. در این صورت اگر یکی از طرفین تصمیم بگیرد که به سمت انتخاب دیگری جز انتخاب مرتبط با تعادل نش حرکت کند (سکوت کند و در حق همکارش خیانت نکند) نتیجه بدتری در انتظارش خواهد بود.
برای مثال در بازی دوراهی زندانی، اگر هر دو طرف خیانت کنند، هرکدام از زندانیان به پنج سال زندان محکوم خواهند شد. اما اگر یکی از دو طرف برخلاف دیگری تصمیم بگیرد که خیانت نکند، بدترین مجازات نصیبش می‌شود و به ده سال زندان محکوم خواهد شد، درحالی‌که دیگری قرار است بلافاصله آزاد شود.
برای اینکه بازی با کمترین زیان و خسارت برای دو طرف به اتمام برسد، لازم هست که هر دو زندانی باهم همکاری کنند و در حق همکارشان خیانت نکرده و او را لو ندهند. مشکل اصلی اینجاست که استراتژی همکاری چندان پایدار نیست و با خیانت یکی از طرفین به‌راحتی از بین می‌رود و آن نتیجه مطلوب قابل دستیابی نخواهد بود و بدتر از همه اینکه بازی به نفع شخص خائن تمام خواهد شد.
در هر بازی ما به دنبال این هستیم که بدانیم آیا تعادل نش در آن وجود دارد یا نه. چون اکثریت متمایل به این استراتژی هستند. مگر اینکه اتفاقی بیفتد و پارامترهای بازی تغییر کنند.
برای مثال تعادل نش در بازی مسابقه تسلیحاتی به این شکل است که طرفین تمام منابع خود را صرف خرید، تولید و ذخیره‌سازی تجهیزات و تسلیحات پیشرفته جنگی کنند. این رویکرد عملاً باعث خواهد شد همه طرف‌ها در مجموع بازنده شوند. چون هرکدام که تصمیم بگیرد در این بازی مشارکت نکند و هزینه‌ای بابت افزایش قدرت تسلیحاتی خویش صرف نکند، به بدترین شکل ممکن بازنده خواهد بود در نهایت نتیجه بدتر از تعادل نش هست.
بهترین خروجی برای دو طرف زمانی اتفاق خواهد افتاد که دو طرف توافق کنند، وارد بازی مسابقه تسلیحاتی نشوند و از طرفی به این توافق پایبند بمانند؛ وگرنه چنین توافقی بسیار شکننده و ناپایدار خواهد بود.
در صورت عدم مشارکت دو طرف در مسابقه تسلیحاتی و پایبند ماندن به توافق، پیروزی بزرگ حاصل می‌شود و منابع به بهینه‌ترین شکل ممکن صرف موارد ضروری‌تر و حیاتی‌تر می‌شود و دو طرف رفاه و آرامش بیشتری را تجربه می‌کنند.
در زندگی و همچنین کسب‌وکار، خوشنامی و قابل‌اعتماد بودن اهمیت زیادی دارد. به همین خاطر بهتر است که چه در زندگی کاری و چه در زندگی شخصی خودمان به دنبال این باشیم که هر چه بیشتر با دیگران توافق و همکاری کنیم. هرچقدر که این توافقات و همکاری‌ها تکرار شوند و ادامه پیدا کنند، به نفع همه خواهد بود. از طرفی به نفعمان است که ما نقض‌کننده توافق نباشیم وگرنه دیگران ما را به‌عنوان فردی غیرقابل‌اعتماد خواهند شناخت و تمایلی به همکاری و تشکیل ائتلاف با ما در آینده نخواهند داشت.
البته نمونه‌های مختلفی از تعادل نش را می‌توان در موقعیت‌های مختلفی از زندگی و کسب و کار مشاهده کرد. موضوع مهم در این تعادل این است که برای رسیدن به بهترین خروجی تنها انتخاب بهترین گزینه توسط افراد کافی نیست. بلکه بایستی روحیه همکاری و تفکر سیستمی هم بر نوع نگاه مشارکت‌کنندگان در بازی حاکم باشد تا همگان موفق شوند به بهترین و به‌صرفه‌ترین نتیجه ممکن دست یابند.
پیشنهاد می‌کنم بعد از این یادداشت و در ادامه، نوشتارهای زیر را مطالعه کنید:
تعریف نظریه بازی‌ها به زبان ساده
جناب قربانی
با سلام
بنظر میرسد آیه ذیل از سوره النساء ناظر به همین مطلب است:
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَأْکُلُوا أَمْوَالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْبَاطِلِ إِلَّا أَنْ تَکُونَ تِجَارَهً عَنْ تَرَاضٍ مِنْکُمْ وَلَا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ إِنَّ اللَّهَ کَانَ بِکُمْ رَحِیمًا ﴿۲۹﴾
عبارت “عن تراض منکم” رضایت اجتماعی است نه فقط رضایت دو طرف تجارت….طبق قانون مورد توافق جامعه…متاسفانه نظر رایج رضایت دو طرف است….
نظر شما چیست؟
با تشکر
وای واقعا ممنونم ازتون، چقدر واضح و روان توضیح دادید.
متشکرم حدیث عزیز.