تفکر نقادانه چیست؟ | توانمندی‌های یک متفکر نقاد

تفکر نقادانه توانمندی فکر کردن شفاف و منطقی در خصوص چیزهایی است که به آن‌ها باور داریم و یا انجامشان می‌دهیم. ما با داشتن تفکر انتقادی قادر خواهیم بود میان ایده‌ها و دیدگاه‌های مختلف ارتباط برقرار سازیم و آن‌ها را به شکلی منطقی و اصولی مورد نقد و بررسی قرار دهیم.

مهارت تفکر نقادانه شامل توانایی تفکر بازتابی و مستقل می‌شود. یک نفر با توانمندی تفکر نقادانه توانمندی‌های پایین را داراست:

• یک یادگیرنده فعال است.
• می‌تواند ارتباط منطقی میان ایده‌ها برقرار کند.
• می‌تواند مباحث و استدلال‌ها را شناسایی، بررسی و نقد کند.
• می‌تواند تناقضات و اشتباهات موجود در استدلال‌ها را شناسایی کند.
• می‌تواند مشکلات را به شکلی سیستمی حل کند.
• می‌تواند اهمیت و ارتباط میان ایده‌ها را تشخیص دهد.
• می‌تواند عقاید و ارزش‌های شخصی خود را نقد کرده و در خصوص آن‌ها تأمل کند.

تفکر انتقادی برخلاف آنچه بسیاری فکر می‌کنند، مهارتی مربوط به جمع‌آوری و به‌خاطرسپاری اطلاعات نیست. درواقع کسی که حافظه‌ای قوی دارد و حقایق بسیاری را می‌داند، الزاماً یک متفکر انتقادی خوب نیست.

یک متفکر انتقادی واقعی، این توانایی را دارد که بتواند از دانسته‌های خویش به نتایجی درست دست یابد، بتواند از اطلاعات در دسترس برای حل مسائل و سؤالات ذهنی خود استفاده کند، همچنین قادر باشد با جستجوی منابع اطلاعاتی مرتبط، آگاهی و اطلاعات موردنیاز خویش را به دست آورد.

یک متفکر انتقادی نباید در اثر مباحثه و جدل با افراد یا زمانی که توسط دیگران مورد انتقاد قرار می‌گیرد، به‌هم‌ریخته و مضطرب شود.

با به‌کارگیری تفکر انتقادی می‌توان مانع از مغالطه‌ها و استدلالات نادرست دیگران شد. همچنین دارا بودن تفکر نقادانه می‌تواند در جهت بهبود استدلال‌های جمعی و انجام اقدامات سازنده، کمک‌کننده و مؤثر باشد. مهارت تفکر نقادانه به ما کمک خواهد کرد تا دانش موردنیازمان را به بهترین شکل ممکن کسب کنیم، تئوری‌های ذهنی‌مان را بهبود بخشیم و استدلال‌هایمان را قوی‌تر سازیم.

علاوه بر موارد اشاره‌شده ما با استفاده از تفکر نقادانه خواهیم توانست فرایند انجام کارها را بهبود ببخشیم و نهادهای اجتماعی را ارتقا دهیم.

برخی معتقدند تفکر نقادانه ازآنجایی‌که نیاز به عقلانیت و دنبال کردن قوانین و اصول منطقی دارد، مانع از شکل‌گیری و تقویت خلاقیت در افراد می‌شود درحالی‌که خلاقیت در اصل نیاز به شکستن قوانین و اصول دارد.

مطمئناً چنین دیدگاهی، یک تصور نادرست است. ازآنجایی‌که تفکر نقادانه توافقات جمعی را به چالش می‌کشد و در پی پیروی از روش‌ها و اسلوب کمتر متداول هست، انطباق کامل با فکر کردن خارج از جعبه دارد. به‌هرحال به این خاطر که ما برای بررسی و بهبود ایده‌های خلاقانه‌مان نیاز به تفکر نقادانه داریم، تفکر نقادانه بخش اصلی و مهم خلاقیت و انجام کارهای خلاقانه را تشکیل می‌دهد.

پیشنهاد می‌کنم بعد از این یادداشت و در ادامه، نوشتارهای زیر را مطالعه کنید:

اطمینان به عقل یا عقل گرایی؟ کدام یک اولویت دارد؟

معرفی کتاب | واقع نگری نوشته هنس روسلینگ، اولا و آنا روسلینگ

معرفی کتاب | مغالطه های پرکاربرد از ریچارد پل و لیندا الدر