اهمیت تفکر نقادانه در زندگی انسان امروزی بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. با توجه به اینکه در سال‌های اخیر دسترسی به فضای دیجیتال، حجم ارتباطات انسانی و اطلاعات در دسترس بشر، توسعه چشم‌گیری داشته و این روند صعودی همچنان ادامه دارد، داشتن ذهنی نقاد که بتواند این حجم از محتوای ورودی را پردازش کرده و موردسنجش و ارزیابی قرار دهد، بیش‌ازپیش احساس می‌شود.
در این یادداشت سعی‌ام بر این است که عوامل مختلفی را که باعث می‌شوند تفکر نقادانه نقشی غیرقابل‌انکار در زندگی ما پیدا کند، به شکلی مختصر توضیح دهم تا در ادامه به جوانب دیگر این موضوع بپردازم.
تفکر نقادانه یک مهارت عمومی است
توانایی تفکر واضح، شفاف و منطقی، مهارتی است که ما در انجام هر کاری و گرفتن هر تصمیمی به آن نیاز داریم. این تصمیمات و اقدامات می‌توانند مربوط به روابط عاطفی، امور مالی، آموزشی، مدیریتی، زندگی روزمره و یا هر موقعیت دیگری باشد.
بدیهی است که تفکر نقادانه محدود به جنبه‌های خاصی از زندگی و کسب‌وکار ما نمی‌شود. بلکه داشتن این مهارت و توانایی حل مسائل به شکلی سیستمی و اصولی جزو مهارت‌های موردنیاز در هر حرفه و شغلی است.
بیان نظرات و عقاید
داشتن تفکری شفاف، منطقی و سیستمی باعث خواهد شد ما در بیان نظرات و عقاید شخصی عملکرد خیلی خوبی داشته باشیم و استدلال‌ها و نظراتمان از نظر ساختار منطقی و جامعیت دچار مشکل نباشند.
بهبود خلاقیت
دستیابی به نظرات و راه‌حل‌های خلاقانه فقط محدود به داشتن ایده‌های جدید نیست بلکه فرد بایستی توانایی تحلیل ساختار منطقی ایده‌ها و بررسی میزان مفید و مرتبط بودن آن‌ها را هم داشته باشد. دستیابی به این توانمندی‌ها جز با داشتن تفکر نقادانه امکان‌پذیر نخواهد بود.
بهبود زندگی شخصی با داشتن مهارت خودارزیابی
برای داشتن یک زندگی معنادار و ساختارمند، ما نیازمند این هستیم که اندیشه‌ها، ارزش‌ها و تصمیم‌های فردی‌مان را به‌درستی مورد ارزیابی قرار دهیم و در جهت بهبود آن‌ها گام برداریم. تفکر نقادانه ابزارهای موردنیاز برای این کار را در اختیارمان قرار خواهد داد.
دستیابی به عدالت جمعی
برای دست یافتن به یک دموکراسی واقعی نیاز هست که مردمان جامعه از حداقل توانمندی‌های تفکر نقادانه برخوردار باشند تا بتوانند در خصوص مسائل مربوط به جامعه و قضاوت در مورد موضوعات مرتبط، عملکردی منطقی و اصولی داشته باشند و زیاد تحت تأثیر سوگیری‌ها و پیش‌داوری‌های القاشده نباشند. این مهم جز با داشتن مهارت تفکر نقادانه امکان‌پذیر نخواهد بود.
فهم عمیق مسائل
کنجکاوی جزو مشخصه‌های اصلی یک متفکر نقاد هست. آنچه متفکر نقاد از انجام آن خسته نمی‌شود، پرسیدن سؤالات متعدد و عمیق شدن در مسائل مختلف هست تا بتواند به‌خوبی آن‌ها را موردبررسی قرار داده و بر آن‌ها مسلط شود. این ویژگی باعث خواهد شد، فرد دارای تفکر نقادانه، فهمی عمیق و دقیق از مسائل و موضوعات مختلف داشته باشد.
بهبود توان حل مشکلات
متفکران نقاد، افرادی با توان بالای حل مشکلات و مسائل مختلف در زندگی و کسب‌وکار هستند. این افراد با بررسی عمیق و اصولی موضوعات و مسائل مختلف به‌خوبی بر جوانب مختلف آن تسلط پیدا کرده و می‌توانند عملکرد خوبی در حل مشکلات پیدا کنند.
در مجموع و با توجه به موارد اشاره‌شده می‌توان به این نتیجه رسید که داشتن تفکر نقادانه جزو مهارت‌های اساسی و مهم زندگی انسان امروزی است که بدون تسلط بر آن نمی‌توان به یک زندگی مطلوب دست یافت.
در این مجموعه یادداشت‌ها در کنار هم سعی خواهیم کرد به‌مرور به سمت کسب توانمندی تفکر نقادانه حرکت کنیم و این توانمندی را در عمل به کار گیریم.
پیشنهاد می‌کنم بعد از این یادداشت و در ادامه، نوشتارهای زیر را مطالعه کنید:
تفکر نقادانه چیست؟ | توانمندی‌های یک متفکر نقاد
معرفی کتاب | انتقادی اندیشیدن به زبان ساده نوشته ماندانا سلحشور