معرفی کتاب | انتقادی اندیشیدن به زبان ساده نوشته ماندانا سلحشور

انتقادی اندیشیدن به زبان ساده کتابی است که نویسنده در آن کوشیده به زبانی ساده و با مثال‌هایی ملموس و آسان‌فهم، مباحث مربوط به تفکر نقادانه و روش حل مسائل و مشکلات با تکیه بر این نوع تفکر را توضیح داده و به بهترین شکل تشریح کند. این کتاب مخاطب را گام‌به‌گام با مبانی و اصولِ نخستین انتقادی اندیشیدن، از شناخت و تعریف مسئله گرفته تا استدلال و قضاوت کردن، آشنا می‌کند.

متن اصلی کتاب برگرفته از اثری به نام «مهارت‌های انتقادی اندیشیدن» نوشته لارن استارکی است که خانم ماندانا سلحشور توضیحاتی را از منابع دیگر به آن اضافه کرده است.

کتاب انتقادی اندیشیدن به زبان ساده از هجده فصل تشکیل شده که در ادامه توضیح کوتاهی در مورد محتوای هرکدام از فصل‌ها ارائه می‌‌کنم.

فصل اول: شناخت مسئله

با توجه به اینکه ما روزانه با انواع و اقسام مسائل مواجه می‌شویم، اولین پیش‌نیاز گام گذاشتن در مسیر حل مشکل، شناخت مسئله است. نویسنده کوشیده در این فصل تعریفی از مسئله ارائه داده و انواع آن را توضیح دهد. همچنین موانع پیشِ‌رو در جهت شناخت مسئله را تشریح کند.

فصل دوم: تعریف مسئله

مهم‌ترین گام برای حل یک مسئله یا مشکل، تعریف درست مسئله است. بسیاری از مواقع افراد به دلیل تعریف اشتباه مسئله به بیراهه می‌روند و علاوه بر هدر دادن منابع بسیار، درنهایت موفق به حل مشکل هم نمی‌شوند. در این فصل اصول تعریف مسئله با ارائه مثال‌هایی عملی و ملموس توضیح داده شده است.

فصل سوم: مشاهده دقیق

این فصل شامل روش‌هایی برای افزایش هوشیاری، مشاهده و بررسی دقیق مشکل جهت تصمیم‌گیری و یافتن راه‌حل‌هایی مناسب برای مسائل عادی روزمره است.

فصل چهارم: فوران اندیشه و ترسیم نمودارها

در این بخش نویسنده کوشیده تا نحوه یافتن روش‌های مختلف برای حل مسائل از طریق طوفان فکری را توضیح دهد و در نهایت روش‌های رسیدن به راه‌حل نهایی از طریق ترسیم نقشه‌ها و نمودارهای مختلف نظیر نقشه مفهومی، شبکه‌ها، نمودار وِن و جداول مسئله را تشریح کند.

فصل پنجم: هدف‌گزینی

در این فصل نحوه انتخاب اهداف و دخالت دادن آن در انتخاب راه‌حل و حل مشکل توضیح داده شده است.

فصل ششم: اشکال‌یابی

نویسنده در این قسمت از کتاب روش‌هایی برای بررسی و اشکال‌یابی راه‌حل‌های مختلف موجود برای حل مسئله ارائه داده. با به‌کارگیری مثال‌های مختلف این روش‌ها به‌خوبی تشریح شده‌اند.

فصل هفتم: یافتن منابع و اطلاعات لازم

گاهی برای بررسی و حل مسائل مختلف نیاز به مدارک و مستندات متعددی هست. در این فصل نحوه مراجعه به منابع موجود و بررسی اعتبار و درستی آن‌ها توضیح داده شده.

فصل هشتم: ارزیابی واقعیت

در این فصل تفاوت میان واقعیت و دیدگاه بیان شده و چگونگی تشخیص واقعیات معتبر از دیدگاه‌های فردی و سلیقه‌ای و تأثیر تشخیص این دو از همدیگر بر بررسی و حل درست مسائل توضیح داده شده است.

فصل نهم: روش‌های متقاعدسازی

یکی از اصول و پایه‌های مهم تفکر نقادانه آگاهی از روش‌های متقاعدسازی است تا فرد در مواجهه با افکار و دیدگاه‌های مختلف گرفتار این روش‌ها نشده و بتواند واقعیات را به‌درستی تشخیص دهد. نویسنده در این فصل انواع روش‌های متقاعدسازی را توضیح داده است.

فصل دهم: بازی با ارقام

در بسیاری از موقعیت‌ها افراد از طریق بازی با ارقام و استفاده از شیوه‌های مختلف در پی رسیدن به نتیجه‌گیری‌ها و تفاسیر اشتباه هستند و مخاطب هم به دلیل ناآشنایی با این روش‌ها توان تشخیص خطاها را ندارد و ناچار مواضع طرف مقابل را می‌پذیرد. در این فصل روش‌های مختلف بازی با ارقام و نحوه تشخیص آن‌ها توضیح داده شده است.

فصل یازدهم: شناخت عواطف

گاهی اوقات افراد به دلیل گرفتار شدن در دام عواطف دچار لغزش و اشتباه در تشخیص می‌شوند ولی در صورت برخورد هوشمندانه و استفاده درست از عواطف می‌توان تصمیمات بهتری گرفت.

فصل دوازدهم: استدلال قیاسی

در این فصل استدلال قیاسی، کارایی‌های آن و همچنین انواع مختلف این استدلال توضیح داده شده است.

فصل سیزدهم: خطاهای استدلال قیاسی

گاهی افراد به دلیل ضعف در استدلال و یا نداشتن دلایل و شواهد کافی می‌کوشند تا با استفاده از سفسطه، مخاطب را به هر قیمتی که شده متقاعد کنند. برای مواجهه با چنین سوءاستفاده‌هایی لازم هست با انواع متخلف سفسطه آشنایی داشته باشیم.

فصل چهاردهم: استدلال استقرایی

در این فصل در مورد گونه دیگری از استدلال یعنی استدلال استقرایی توضیحات خوبی ارائه شده است.

فصل پانزدهم: خطاهای استدلال استقرایی

این فصل هم مربوط به سفسطه‌های مرتبط با استدلال استقرایی است.

فصل شانزدهم: روش‌های منحرف کردن ذهن

در این فصل گروه دیگری از سفسطه‌های پرکاربرد همچون شاه‌ماهی قرمز، نقد گوینده، پهلوان‌پنبه و انواع آن‌ها توضیح داده شده است.

فصل هفدهم: قضاوت کردن

این بخش از کتاب در مورد انواع مختلف قضاوت کردن و تصمیم‌گیری‌های شخصی در هنگام مواجهه با مسائل مختلف هست.

فصل هجدهم: توضیح دادن یا استدلال کردن

توضیح دادن و استدلال کردن، تفاوت‌هایی مهم باهم دارند که آگاهی از آن‌ها لازمه داشتن یک تفکر نقادانه قوی هست. در این فصل با ارائه نمونه‌ها و مثال‌های مختلف در خصوص اختلاف این دو و اختلاف میان دیدگاه و واقعیت توضیحاتی ارائه شده است.

اگر بخواهم یک قضاوت کلی در مورد محتوا و موضوعات مطرح‌شده در کتاب ارائه دهم، به نظرم مطالعه این کتاب می‌تواند گام خوب و مؤثری در جهت کسب مهارت‌های تفکر نقادانه و آشنایی با جنبه‌های مختلف آن باشد.

پی‌نوشت: کتاب انتقادی اندیشیدن به زبان ساده توسط انتشارات فراروان منتشر شده است.

پیشنهاد می‌کنم بعد از این یادداشت و در ادامه، نوشتارهای زیر را مطالعه کنید:

معرفی کتاب | آشنایی با مبانی استدلال اخلاقی نوشته لیندا الدر و ریچارد پل

سؤال درست و مؤثر چگونه سؤالی است؟

معرفی کتاب | چگونه سوگیری و تبلیغات را در رسانه ها تشخیص دهیم؟