یکی از توصیه‌هایی که در خصوص روش درست انتقاد مطرح می‌شود، استفاده از قالب ساندویچ تعارف در انتقاد از دیگران است. به این صورت که ابتدا یک نکته مثبت در مورد فرد مطرح کنیم و بعد انتقاد موردنظرمان را بگوییم و درنهایت یک نکته مثبت دیگر از افکار و رفتارهای فرد مقابل. در این صورت هم می‌توانیم تلخی انتقاد را تا حدی از بین ببریم و هم اینکه نقد خودمان را مطرح کرده باشیم. اما این روش چقدر اثربخش است و چقدر می‌تواند منجر به تغییر و اصلاح رفتار و رویکرد فرد مقابل شود؟
یکی از مخاطبان دن اریلی این سؤال را از او پرسیده است.
پرسش
دن عزیز،
بر اساس آداب معاشرت متعارف، برای انتقاد از یک فرد بهتر است از ساندویچ تعارف استفاده کنیم. به این صورت که یک نکته خوشایند در مورد فرد بگوییم، بعد انتقاد خودمان را مطرح کنیم و در نهایت مجدداً یک نکته مثبت دیگر در مورد او بگوییم. آیا تابه‌حال تحقیقی در مورد اثربخشی این روش انجام شده؟ به نظر می‌رسد با این روش و بعد از مدت کوتاهی فرد فقط نکات مثبت و تعریف‌هایی را که از او کرده‌ایم، شنیده و بعداً خیلی راحت‌تر به خاطر آورد و در عمل تأثیر انتقاد به مرور از بین می‌رود. به نظر می‌رسد این کار فایده‌ی چندانی نداشته باشد.
پاسخ
ساندویچ‌های تعارف مطمئناً درد کمتری نسبت به انتقاد مستقیم به همراه دارند – اما به نظر نمی‌رسد که آن‌ها چندان اثربخش باشند. بر اساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۳ توسط Jay Parkes، Sara Abercrombie و Teresita McCarty در نشریه Advances in Health Sciences Education منتشر شد، افرادی که ساندویچ تعارف دریافت می‌کردند، اعتقاد داشتند که بازخوردهای به این شکل، باعث می‌شوند رفتارها و عملکردهای آنان بهبود یابد. اما آن‌ها در عمل هیچ عملکرد بهتری نسبت به کسانی که انتقاد مستقیم و صریح‌تری دریافت می‌کردند، نداشتند. خبر خوب اینکه روش ساندویچ باعث عملکرد بدتر هم نشد – به‌کارگیری این روش تفاوتی ایجاد نکرده بود. تغییر رفتار دیگران واقعاً کار سختی است، و یک بازخورد ساده نمی‌تواند تأثیر زیادی داشته باشد؛ مهم نیست این بازخورد چطور و به چه شکلی مطرح شود.
پیشنهاد می‌کنم بعد از این یادداشت و در ادامه، نوشتارهای زیر را مطالعه کنید:
سؤال از دن اریلی | پایبندی به ارزش‌های شخصی یا حفظ روابط دوستانه؟
سؤال از دن اریلی | تأثیر جریمه بر بهبود رفتار افراد
سؤال از دن اریلی | آیا نقد عملکرد دیگران فایده‌ای هم برایمان دارد؟