یکی از راهکارهای پیشنهادی افراد برای اصلاح و بهبود رفتارهای انسان‌ها و یا هدایت آنان به سمت‌وسوی موردنظر، استفاده از مکانیسم دریافت جریمه در صورت عدم پایبندی به قوانین اعلام‌شده است. به این صورت که اگر فرد بر سر قول و قرار توافق شده یا الزامات گفته‌شده نماند و از آن‌ها تبعیت نکند، در این صورت ملزم به پرداخت جریمه خواهد بود؛ اما آیا همیشه وضع کردن جریمه، تأثیر مثبت در بهبود رفتارهای افراد و هدایت آنان به سمت عملکرد مطلوب موردنظر خواهد داشت؟
یکی از مخاطبان دن اریلی سؤالی در این مورد از او پرسیده است.
پرسش
دن عزیز،
اخیراً که برای ویزیت دوره‌ای به پزشک مراجعه کرده بودم، از من خواسته شد که یک توافق‌نامه امضا کنم که بر اساس آن ملزم می‌شدم در صورت عدم مراجعه در زمان تعیین‌شده برای ویزیت نوبت بعدی، مبلغ ۵۰ دلار به‌عنوان جریمه پرداخت کنم. به نظرم آمد این هزینه خیلی زیاد است و آن توافق‌نامه را امضا نکردم. آیا این نوع سیاست‌ها و اقدامات باعث می‌شود که مردم مجبور شوند در قرارهای بعدی با پزشکشان به‌موقع مراجعه کنند و بدقولی نکنند؟
پاسخ
مکانیسم عمل مشوق‌های منفی – یا به عبارت دیگر جرائم – پیچیده‌تر از آن چیزی هست که به نظر می‌رسد و می‌تواند نتیجه عکس داشته باشد. یکی از مطالعات موردعلاقه من در این مورد با Uri Gneezy و Aldo Rustichini که اقتصاددان هستند، انجام شده است. این مطالعه نشان داد مدیران یک مهدکودک وقتی برای مراجعه دیرهنگام والدین برای بردن فرزندانشان جریمه در نظر گرفتند، تمایل والدین به مراجعه دیرهنگام افزایش یافت و تأخیرشان بیشتر شد. درواقع پدر و مادرها به‌جای اینکه پرداخت این مبلغ را به‌عنوان یک جریمه برای عملکرد نادرست خودشان ببینند، آن اقدام را به‌عنوان مجوزی برای به دست آوردن حق دیر رسیدن می‌دانستند و به خاطر تأخیرشان احساس گناه نمی‌کردند.
در مورد شما هم، انتظار ندارم نتیجه چندان متفاوتی به دست آید: اگر بیماران بدانند که بابت عدم مراجعه به‌موقع مبلغی را پرداخت می‌کنند، احتمالاً خودشان را برای انجام این کار محق بدانند. علاوه بر این، در این سیستم احتمال دارد وقتی پزشکان تأخیر داشته باشند، بیماران بیشتر عصبانی شوند. چون احساس خواهند کرد که پزشکان فکر می‌کنند وقتشان ارزشمندتر از وقت مراجعین هست.
پیشنهاد می‌کنم بعد از این یادداشت و در ادامه، نوشتارهای زیر را مطالعه کنید:
سؤال از دن اریلی | تأثیر حضور دیگران بر کیفیت تجارب ما
سؤال از دن اریلی | راه‌حلی برای غلبه بر مشکل تعلل در تصمیم‌گیری