توانایی فکر کردن به شکلی شفاف و واضح هسته مرکزی تفکر نقادانه را تشکیل می‌دهد. برای پاسخ دادن به یک سؤال یا بررسی یک ادعا، ما باید در اولین گام به معنا و مفهوم سؤال یا ادعای مطرح‌شده پی ببریم. ازاین‌رو توجه به معانی و مفاهیم اولین گام در داشتن تفکر نقادانه نسبت به یک موضوع محسوب می‌شود.
ما برای اینکه بتوانیم یک ارتباط دقیق به دور از هرگونه کج‌فهمی و سوءتفاهم برقرار کنیم نیاز داریم هر نوع ابهامی را از میان برداریم. البته، موقعیت‌های بسیاری وجود دارند که شفافیت و دقت در آن‌ها چندان اهمیتی ندارد و حتی ممکن است نامطلوب هم باشد ولی در جایگاه یک متفکر نقاد بایستی این موضوع به‌درستی و به شکلی کامل مدنظر قرار گیرد.
در کارهای ادبی و اشعار هنرمندانه وجود ابهام و ایهام نوعی نقطه قوت و زیبایی به شمار می‌آید. گاهی اوقات وجود ابهام در مکالمات روزانه هم نوعی انعطاف‌پذیری محسوب می‌شود؛ اما موقعیت‌هایی هم وجود دارد که در آن تفکر شفاف و تحلیل معانی بسیار مهم و حیاتی است:
۱. در پرداختن به خیلی از موضوعات و مفاهیم انتزاعی، اغلب اولین و مهم‌ترین کار شفاف‌سازی اصطلاحات و مفاهیم کلیدی مرتبط هست. برای مثال وقتی گفته می‌شود «فرهنگ ایرانی متفاوت از فرهنگ غربی هست» بایستی منظور خودمان از فرهنگ ایرانی و فرهنگ غربی را به شکلی شفاف توضیح دهیم و مشخص کنیم.
۲. برای توسعه علم نیاز به این داریم که مفاهیم و تئوری‌های جدید را معرفی کنیم. ما برای اطمینان از اینکه تعاریفی مناسب برای مفاهیم جدید داریم و می‌توانیم به شکلی مناسب آن‌ها را مورداستفاده قرار دهیم، باید تعاریفی کامل و جامع برای آن مفاهیم ارائه دهیم.
۳. یک جامعه برای ایجاد هماهنگی و همسویی در رفتارها و کنش‌های مردمان آن جامعه نیاز به قوانین و مقرراتی خاص دارد. برای جلوگیری و حل‌وفصل اختلافات باید یک مجموعه خوب از قوانین به شکلی شفاف و واضح تنظیم شود تا مردم به دور از هرگونه ابهام و کج‌فهمی بدانند که چه انتظاری از آنان می‌رود.
۴. مهارت‌های ارتباطی خوب شامل توانایی انتقال پیام واقعی موجود در ذهن با معنا و مفهومی درست هست. از طرفی افراد باید این توانایی را داشته باشند که بتوانند به‌خوبی و به‌درستی معانی آنچه را گفته شده و گفته نشده به‌درستی درک کرده و بفهمند.
با توجه به این موارد اولین گام در جهت کسب مهارت تفکر نقادانه، تلاش برای تسلط بر معانی و مفاهیم زبانی است که با آن ارتباط برقرار می‌کنیم. البته این مسیر، یک مسیر طولانی هست که نیاز به تلاش و کوششی مداوم و پیوسته دارد.
پیشنهاد می‌کنم بعد از این یادداشت و در ادامه، نوشتارهای زیر را مطالعه کنید:
تفکر نقادانه چیست؟ | توانمندی‌های یک متفکر نقاد