شما فردی بیشینه ساز هستید یا راضی؟
اصلاً بیشینه ساز بودن خوب است یا راضی بودن؟
چگونه می‌توانیم تشخیص دهیم که ما جزو کدام دسته هستیم و مزایا و معایب قرار گرفتن در هر یک از این دسته‌ها چیست؟
در ادامه سعی خواهم کرد پاسخی برای هر کدام از این پرسش‌ها ارائه کنم.
در یادداشت‌های قبلی به اندازه کافی در خصوص انبوه انتخاب‌های انسان در دنیای امروزی و معضل و مشکل اساسی او در مواجهه با این حجم از تصمیمات نوشتم.
اما در این نوشته قصد دارم به یکی از دسته‌بندی‌های رایج افراد با توجه به نحوه مواجهه آنان با این انتخاب‌ها بپردازم.
بر اساس این دسته‌بندی افراد در مواجهه با انتخاب‌های متعدد به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- افراد بیشینه ساز (Maximizer)
- افراد راضی (شونده) (Satisficer)
اما تفاوت این دو دسته در چیست و هر کدام از آن‌ها چگونه با انتخاب‌های خود از میان گزینه‌های مختلف برخورد می‌کنند؟
در ساده‌ترین حالت می‌توان گفت افراد بیشینه ساز هدفشان از انتخاب، دستیابی به بهترین گزینه ممکن است ولی افراد راضی به دنبال رسیدن به یک هدف و گزینه کافی و مناسب از نظر خودشان و بر اساس معیارهای مدنظرشان است.
بیشینه سازها
بیشینه سازها وقتی برای خرید کالایی به فروشگاه مراجعه می‌کنند، نیاز دارند که مطمئن شوند، کالای انتخابی‌شان بهترین کالا و تصمیمشان بهترین تصمیم ممکن است.
تنها راه ممکن برای رسیدن به این هدف هم بررسی تمامی گزینه‌های موجود در بازار است که این موضوع باعث دشواری و ترسناک بودن فرایند انتخاب و خرید می‌شود.
این کار زمانی ترسناک‌تر می‌شود که تعداد گزینه‌ها به شکل چشم‌گیری افزایش پیدا کنند. در این صورت شاید فرد بیشینه ساز هیچ‌وقت نتواند به آن هدف نهایی برسد و به همین دلیل هم رضایت و آرامش خاطر کافی برای او بسیار دست‌نیافتنی خواهد بود.
بیشینه سازها شوق بسیاری برای رسیدن به بهترین گزینه دارند و بسیاری از اوقات انرژی و توان بیش از اندازه‌ای برای این هدف صرف می‌کنند که در نهایت احتمال بسیار بالایی وجود دارد که به ناراحتی و ملال ختم شود.
از آنجایی که این دسته از افراد به دنبال بهترین هستند و هر کالایی در بازار از یک جنبه بهتر از دیگر کالاهاست، به نظر می‌رسد، دستیابی به بهترین کالا که تمامی ویژگی‌های ایده‌آل فرد بیشینه ساز را دارا باشد، کاری دشوار و شاید نشدنی باشد.
افراد راضی
راضی بودن به این معنی است که به گزینه‌ای که به اندازه کافی خوب است، راضی شویم و با رضایت خاطر آن را خریداری کنیم.
فرد راضی یک سری مبانی و معیارها برای هر انتخابی که می‌خواهد انجام دهد، در ذهن دارد و لزومی برای بررسی احتمالات و مشخصه‌های دیگر نمی‌بیند و نگرانی‌ای در این خصوص ندارد.
برعکس افراد بیشینه ساز که همواره تحت سرزنش ناشی از عدم انتخاب گزینه‌هایی هستند که انتخاب نکرده‌اند، افراد راضی از خرید جنسی که از نظر مزایا کافی است، احساس رضایت و خوشحالی می‌کنند.
فرد راضی وقتی به اولین گزینه ممتازی که معیارهای او را دارا باشد، برسد، بدون هیچ تردیدی خرید خود را انجام خواهد داد ولی یک بیشینه ساز بعید است با رسیدن به یک گزینه ممتاز نسبت به خرید اقدام کند. او امیدوار است که شاید گزینه بهتری در مغازه‌ای دیگر انتظار او را بکشد.
رفتارهای یک بیشینه ساز
از جمله رفتارهای معمول یک فرد بیشینه ساز عبارت‌اند از:
- هر زمانی که با یک انتخاب روبرو می‌شوند، به سایر انتخاب‌های احتمالی هم فکر می‌کنند. حتی در مواردی که در آن موقع در دسترس نباشند.
- برایشان مهم نیست که چقدر از شغلشان راضی باشند، بلکه همواره به دنبال موقعیت شغلی بهتر هستند.
- در زمانی که در خودرو هستند و به یک برنامه رادیویی گوش می‌دهند، معمولاً سایر کانال‌ها را هم بررسی می‌کنند تا مطمئن شوند که در حال گوش دادن به بهترین برنامه ممکن هستند.
- در موقع تماشای تلویزیون حتی اگر از برنامه‌ای که در حال پخش هست راضی هم باشند، باز هم کانال‌ها را مرتب عوض خواهند کرد تا مبادا یک برنامه بهتر را از دست بدهند.
- به روابط هم مانند لباس نگاه می‌کنند و سعی می‌کنند قبل از انتخاب نهایی تا حد ممکن روابط مختلف دیگر را هم امتحان کنند.
- خرید هدیه برای یک دوست برایشان مشکل است.
- در هنگام خرید لباس برای خودشان هم، عموماً با مشکل و معضل مواجه هستند.
- طرفدار پروپاقرص فهرست‌ها و لیست‌های با عنوان بهترین هستند.
- برای این افراد حتی نوشتن هم بسیار دشوار است و در انتخاب کلمات و انتخاب ساختار جملات مشکلات اساسی دارند.
- هرگز به گزینه ممتاز دوم رضایت نخواهند داد و فقط به دنبال بهترین هستند.
- همواره در حال تخیل کردن در مورد سبک زندگی متفاوت از سبک زندگی امروز خودشان هستند.
ویژگی‌های یک بیشینه ساز
از جمله مشخصه‌های رفتاری افراد بیشینه ساز عبارت‌اند از:
- مقایسه زیاد کالا هنگام خرید و حتی بعد از خرید
- صرف کردن زمان بیشتری برای خرید
- صرف کردن زمان بیشتر برای مقایسه تصمیمات خود با تصمیمات دیگران
- دچار شدن به یاس و افسوس بعد از خرید بیش از افراد راضی
- صرف زمان بیشتر برای تخیل در مورد گزینه‌های جایگزین آنچه خریده‌اند
- خوش‌بینی کمتر نسبت به خریدهایی که انجام داده‌اند
زندگی پر یاس و اندوه بیشینه سازها
افراد بیشینه ساز معمولاً رضایت کمتری از زندگی خود دارند، کمتر شاداب، کمتر خوش‌بین و کمتر مثبت‌اندیش هستند و نسبت به افراد با درجه بیشینه سازی پایین، افسردگی بیشتری دارند.
در واقع اگر قرار باشد درباره هر تصمیمی که می‌گیریم افسوس بخوریم، گذراندن زندگی برای ما دشوار خواهد شد، چون به احتمال زیاد بسیاری از تصمیمات ما بهترین تصمیم نخواهند بود.
از این رو اگر به طور مرتب دچار افسوس و پشیمانی شویم، این افسوس بخشی از رضایتمندی ما از تصمیمات اتخاذی خوب را هم از بین خواهد برد.
نکته مهم‌تر این که افراد بیشینه ساز برخی مواقع پیش دستی کرده و حتی قبل از تصمیم‌گیری دچار افسوس می‌شوند. این افسوس حاصل نگرانی و استرس ناشی از انتخاب گزینه‌ای است که انتخاب خواهد شد و احتمالاٌ بهترین گزینه نباشد.
این نوع تخیلات باعث غرق شدن فرد بیشینه ساز در انواع و اقسام عدم قطعیت‌ها در زندگی خواهد شد.
معضل دیگر افراد بیشینه ساز این است که اگرچه آنان در بسیاری از موقعیت‌ها بهتر از افراد راضی عمل می‌کنند ولی نارضایتی و افسوس بیشتری را هم تجربه می‌کنند.
تفاوت بیشینه ساز و کمال گرا
بیشینه سازها و کمال گراها افراد متفاوتی هستند و دامنه مشکلات و معضلات آن‌ها هم با یکدیگر متفاوت است.
درست است که هر دو گروه در پی دستیابی به بهترین نتیجه هستند و استانداردهای بالایی در انتخاب‌ها و تصمیمات‌شان دارند ولی استانداردهای افراد کمال گرا آن‌قدر بالاست که خودشان هم تصور نمی‌کنند بتوانند به آن‌ها دست یابند، در حالی که افراد بیشینه ساز دارای استانداردهای بالایی هستند که انتظار دارند تمامی آن‌ها برآورده شوند.
برای افراد کمال گرا هم احتمال داشتن رضایت بالا، کم است ولی هر چه باشد، میزان رضایت آن‌ها نسبت به افراد بیشینه ساز بیشتر و حالشان بعد از هر انتخاب بهتر است.
جمع‌بندی
با توجه به نکات گفته‌شده، دنیای امروز که دنیا تنوع و انتخاب است و ما هر روز با گزینه‌های متنوع بیشتری در هر زمینه مواجه هستیم، بار روانی و فشار روحی بر روی بیشینه سازها هر روز در حال افزایش است و این روند باعث تلخ و ناخوشایند شدن زندگی برای آنان می‌شود.
اما نکته امیدوارکننده این که هیچ کس در همه زمینه‌ها بیشینه ساز نیست و هر کسی می‌تواند در یک زمینه بیشینه ساز باشد و در بقیه زمینه‌ها این مشخصه رفتاری را نداشته باشد.
البته تبدیل شدن به یک بیشینه ساز و یا تبدیل شدن از یک فرد بیشینه ساز به یک فرد راضی هم امکان‌پذیر است و تلاش اصولی در این جهت، نتیجه‌بخش خواهد بود.
در نهایت اینکه اگر تمایل و گرایش به بیشینه سازی در جامعه امروزی زیاد است، حاصل تبدیل شدن دنیا به دنیای بهترین‌ها و در نتیجه شکل گرفتن رقابت بین مردم در تمامی زمینه‌ها است و هر چقدر که نیازهای ابتدایی زندگی افراد بهتر و بیشتر برآورده شود، گرایش به بیشینه سازی هم متناسب با آن افزایش خواهد یافت.
منبع نکات مطرح شده در این یادداشت
پیشنهاد می‌کنم بعد از مطالعه این یادداشت، مطالب زیر را هم مطالعه کنید:
هیچ گزینه ای بهترین گزینه نیست !