در شرایط خصومتآمیز و درصورتیکه تنش بین افراد یا سازمانها برقرار باشد، یک رقابت بین آنها شکل میگیرد که شباهت زیادی به رقابت تسلیحاتی میان ارتشهای کشورهای مختلف دارد و معمولاً هم منجر به متضرر شدن تمام طرفها میشود. عبارت رقابت تسلیحاتی از رقابتی که بعد از جنگ جهانی دوم، میان ایالاتمتحده آمریکا و شوروی درگرفته بود، بهجا مانده است. در آن زمان دو کشور در تلاش برای خرید و ساخت و ذخیرهسازی تسلیحات جنگی پیشرفته و پیچیده هستهای بودند بهطوریکه بخش عمدهای از منابع دو کشور صرف این کار بیهوده میشد و در نهایت هم این روند سهم مهمی در فروپاشی شوروی داشت.
در شرایطی که چنین حالتی از دشمنی میان افراد، سازمانها و یا کشورها به وجود آید، همه طرفها را درگیر خواهد کرد و تحت تأثیر قرار خواهد داد و این تأثیرات میتوانند نقش مهمی در تعارضات آسیبزننده داشته باشند و مهمتر از همه سبب به هدر رفتن منابع بسیاری بدون کسب دستاوردهای چندان ارزشمندی شوند.
مدل ذهنی رقابت تسلیحاتی بیانگر یک رقابت پرتنش رو به افزایش با هزینههای رو به رشد و تصاعدی در میان دو فرد، سازمان یا کشور هست. چنین رقابتهایی میتواند در زمینه ورزشی، صنایع هوایی، مسائل شخصی و … شکل بگیرد.
اگر بیشتر فکر کنید میتوانید نمونههای مختلفی از این قسم مسابقات را در جامعه بیابید.
بهعنوان مثال رقابتی که میان سازمانهای دولتی و غیردولتی برای استخدام فارغالتحصیلان دانشگاههای معتبر در مقاطع تحصیلی بالاتر وجود دارد را در نظر بگیرید. این کار علاوه بر اینکه هزینه زیادی روی دست آنها باقی میگذارد، بلکه عملاً استفادهی اثربخشی هم از تخصصها و دانش این گروه از افراد متخصص به عمل نمیآید و این وسط منابع بسیاری به هدر میرود.
اینچنین رقابتهایی در استخدام فارغالتحصیلان دانشگاههای معتبر به رقابت میان دانشجویان و دانشآموزان برای پذیرفته شدن در این دانشگاهها و از طرفی رقابت میان مؤسسات کنکوری و دانشگاههای برای بالا بردن جایگاه و امکانات رفاهی خودشان منتهی میشود که هر کدام به یک نوع رقابت تسلیحاتی پایانناپذیر تبدیل میشوند.
در زندگیهای شخصی هم میتوان نمونههایی از رقابتهای از جنس رقابتهای تسلیحاتی را مشاهده کرد. رقابتهایی که برای گرفتن وامهای بیشتر با مبالغ بالاتر و رفتن زیر بار بدهیهای مختلف، خرید ماشین مدل بالاتر و خانه بزرگتر و تحصیل فرزندان در مدارس معروفتر با شهریه بالاتر و خرید لباسهای گرانقیمتتر شکل میگیرند، ازجمله نمونههای رقابتهای از جنس رقابتهای تسلیحاتی هستند که میان افراد و خانوادهها به وجود میآید و نقطه پایانی هم برای آنها متصور نیست.
بهعنوان یک فرد یا سازمان مستقل بهترین رویکرد در هنگام درگرفتن رقابتهایی از نوع مسابقات تسلیحاتی این است که در همان ابتدای کار از درگیر شدن در چنین رقابتهای فرسایشی، هزینهزا و بیحاصل کنار بکشیم و تصمیمات خودمان را بر اساس معیارها، ارزشها، ترجیحات و ایدهآلهای شخصی خودمان بگیریم تا بهمرور کیفیت و خروجی زندگی و کسبوکارمان را افزایش دهیم. در این صورت میتوانیم با تمرکز بهتر و اثربخشتری به اهداف فردی و سازمانی خود جامه عمل بپوشانیم و از به وجود آمدن انحراف در مسیر رسیدن به این اهداف ممانعت به عمل آوریم.
پیشنهاد میکنم بعد از این یادداشت و در ادامه، نوشتارهای زیر را مطالعه کنید:
اثر ارابه موسیقی یا Bandwagon Effect