هر کسی سبک مطالعه خاص خودش را دارد و طبیعتاً آن سبک را بیشتر از دیگر روشهای مطالعه ترجیح می‌دهد؛ اما فارغ از ترجیحات شخصی، نوع کتاب و هدفی که از مطالعه داریم هم در نحوه مطالعه تأثیر دارد. آنچه در این یادداشت قصد دارم به آن بپردازم، سه نوع یادداشت برداری در هنگام مطالعه کتاب‌های غیرداستانی است.
نویسندگان کتاب How to Read a Book چهار سطح مطالعه برای خواندن کتاب‌های غیرداستانی مطرح کرده‌اند که عبارت‌اند از:
- ابتدایی
- اجمالی
- تحلیلی
- تلفیقی
و بر این اساس سه نوع یادداشت برداری را توضیح داده‌اند.
اصولاً در هنگام مطالعه ابتدایی یک کتاب، یادداشت برداری خاصی صورت نمی‌گیرد و صرفاً عمل خواندن انجام می‌گیرد؛ اما در مطالعه اجمالی گاها یادداشت برداری های کلی صورت می‌گیرد. از آنجایی که در مطالعه اجمالی زمان اهمیت دارد و سرعت مطالعه مدنظر خواننده است، یک یادداشت برداری ساختاری می‌تواند صورت گیرد. سؤالاتی که در یادداشت برداری ساختاری و در هنگام مطالعه اجمالی پاسخ داده می‌شوند، عبارت‌اند از:
- این کتاب از چه نوعی است؟
- به صورت کلی، این کتاب در مورد چیست؟
- ساختار کلی کتاب چگونه است و نویسنده موضوع کلی مدنظر خودش را به چه شکلی در این کتاب بسط داده و سرفصل‌ها را چگونه طراحی و عنوان‌بندی کرده است؟
این نوع یادداشت برداری کمک زیادی به خواننده خواهد کرد تا در هنگام مطالعه تحلیلی، نگاهی جامع و کامل نسبت به محتوای کتاب داشته باشد. مخصوصاً اگر این مطالعه چند ماه بعد انجام شود.
بهترین جا برای ثبت این یادداشت در فهرست یا صفحه عنوان کتاب است وگرنه شاید اصلاً دیده نشده و مورد استفاده قرار نگیرد.
باید توجه داشت که این نوع یادداشت برداری صرفاً برای آگاهی از ساختار کتاب و موضوعات کلی مطرح شده در آن است؛ بنابراین نیازی به ورود به جزئیات در آن نیست.
اما در هنگام مطالعه تحلیلی ما وارد جزئیات کتاب می‌شویم و سعی می‌کنیم تا گفته‌ها و ادعاهای نویسنده را اعتبارسنجی کنیم. یادداشت برداری های ما در این مرحله از نوع مفهومی هستند و بیشتر به موضوعات مطرح شده در کتاب و درستی و یا نادرستی آن‌ها مربوط می‌شوند.
اما نوع پیشرفته‌تری از یادداشت برداری هم وجود دارد که مربوط به مطالعات تلفیقی است. در این نوع مطالعه به احتمال زیاد خواننده در حال مطالعه چندین کتاب به صورت هم‌زمان است و شاید در میانه مطالعه یک کتاب، مدام به کتاب‌های مرتبط دیگر که قبلاً مطالعه کرده است، رجوع کند. در این صورت یادداشت برداری‌ها از نوع مناظره‌ای یا گفتگویی خواهند بود.
این یادداشت برداری ها به توجه به ماهیت خود احتمالاً بسیار طولانی و پیچیده باشند. از این رو بهتر است در برگه‌هایی مجزا انجام شوند.
با توجه به آنچه گفته شد، سه نوع یادداشت برداری در هنگام مطالعه کتاب‌های غیرداستانی مختلف می‌توانیم انجام دهیم که بر اساس سطح مطالعه‌ای که داریم این یادداشت‌ها می‌توانند از نوع ساختاری، مفهومی و یا گفتگویی باشند.
پیشنهاد می‌کنم بعد از این یادداشت و در ادامه، نوشتارهای زیر را مطالعه کنید:
علامت زدن و نوشتن در کتاب کاری ضروری در هنگام مطالعه