بی‌شک یکی از لازمه‌های رشد و بهبود تدریجی در زندگی، درس گرفتن از گذشته و اشتباهاتی هست که مرتکب شده‌ایم؛ اما سیستمِ یکِ مغزی ما تبحر خاصی در توجیه خطاهای گذشته و سرپوش گذاشتن بر آنها دارد. به همین خاطر ما ناگزیر از این هستیم که به شکلی آگاهانه و با دخالت سیستم دو، اشتباهات گذشته خودمان را ارزیابی کرده و از آنها درس بگیریم. اما دو سوگیری وجود دارند که بیش از هر چیزی یاری‌دهنده سیستم یک ما در توجیه خطاها و سرپوش گذاشتن بر آنها و در نتیجه مانع از درس گرفتن از آنان می‌شوند.
اولین سوگیری، سوگیری خطای بنیادی اسناد است. خطایی که باعث می‌شود ما موفقیت‌هایی را که به دست می‌آیند، ناشی از توانمندی‌ها، قابلیت‌ها و مهارت‌های شخصی خودمان بدانیم و اشتباهات و شکست‌ها را به عوامل بیرونی نسبت بدهیم؛ اما در مواجهه با دیگران رویکردی کاملا متفاوت اتخاذ کنیم و آن هم اینکه موفقیت‌های آنان را به عوامل بیرونی نسبت دهیم و شکست‌ها و خطاهایشان را ناشی از عوامل شخصی و نبود مهارت و توانمندی‌های لازم در آنان بدانیم.
واضح‌ترین نوع این سوگیری را می‌توان در مربیان ورزشی و ورزشکاران مشاهده کرد. تحقیقات نشانگر این موضوع هستند که ورزشکاران و مربیانشان غالباً بردها را نتیجه مهارت و توانمندی‌های خاص خودشان و تیمشان می‌دانند و باخت‌ها را نتیجه عوامل خارجی همچون خطای داوری و شرایط نامناسب بیرونی.
صرفاً آگاهی از وجود چنین خطایی و مواجهه با آن در موقعیت‌های مناسب می‌تواند به مرور ما را در مقابل ارتکاب آن تا حدی مقاوم سازد.
اما سوگیری دوم، سوگیری واپس‌نگری هست. به این معنا که ما در نگاه به آینده و ارزیابی امور، دچار خطاها و اشتباهات متعدد می‌شویم اما بعد از مشخص شدن نتایج اقدامات و قضاوت‌هایمان، دچار این سوگیری می‌شویم و فکر می‌کنیم که یک خطای جزئی مرتکب شده‌ایم و می‌توانیم در دفعات بعدی به راحتی از چنین خطاهای کوچکی جلوگیری کنیم. در حالی که در عمل ما هیچ نگاه درستی به آینده نداشته‌ایم و اصلاً نمی‌توانستیم خروجی واقعی را پیش‌بینی کنیم.
برای مقابله با این سوگیری و غلبه بر آن شاید بهترین راه داشتن یک دفترچه خاطرات تصمیم‌گیری یا دفترچه تصمیمات مهم زندگی باشد تا هر وقت که خواستیم تصمیم مهمی در زندگی بگیریم یا قضاوت تأثیرگذاری انجام دهیم، تمامی افکار، دیدگاه‌ها و پیش‌فرض‌های ذهنی خودمان را در آن یادداشت کنیم و بعدها بعد از مشخص شدن نتیجه، بتوانیم قضاوت و ارزیابی درستی از توانمندی‌ها، خطاها و اشتباهات خودمان داشته باشیم.
پیشنهاد می‌کنم بعد از این یادداشت و در ادامه، نوشتارهای زیر را مطالعه کنید:
قوی سیاه چیست؟ چگونه با اتفاقات فاجعه‌بار غافلگیر نشویم؟