ما پیوسته در معرض نظرات، دیدگاهها و محتواهای متنوع و گوناگون هستیم. از روایت تجربیات و مشاهدات فردی گرفته تا برداشتهای شخصی و نتایج تحقیقات روشمند علمی؛ و این اختیار را داریم که مسیر زندگی و انتخابهایمان را بر اساس آنچه خواندهایم، شنیدهایم و آموختهایم، شکل دهیم.
اما رویدادها و روندهای دنیای پیرامونمان بسیار پیچیدهتر از آن چیزی هستند که انتظارش را داریم. از طرفی مشاهدات و برداشتهای افراد از این رخدادها و نظریههایی که در موردشان بیان میکنند، مصون از خطا، سوگیری و تعصب نیست و اگر سادهسازی بیش از حد صورت گرفته شود و توجهی به آن پیچیدگیها نشود، بر اثر وقوع خطاها و اشتباهات، دچار مشکلات متعددی خواهیم شد.
ازاینرو ناگزیر از بهکارگیری روش علمی یا نتایج روشهای علمی در زندگی خویش هستیم. روشی که در آن سعی میشود از بسیاری از سادهسازیها و یکسونگریهایی که ذاتاً در مشاهدات ما انسانها وجود دارد و همینطور در شهود و معلومات عرفی و همگانی خود دچارشان هستیم، اجتناب شود.
این روش دارای سه مشخصه مهم هست که آن را از روشهای نهچندان قابلاتکای دیگر متمایز میکند:
۱. گشتن به دنبال اطلاعاتی که تعیین صحتوسقم آن برای همه امکانپذیر باشد
به این معنا که اگر ادعایی شود، افراد متخصص و صاحب صلاحیت بتوانند درستی آن را مورد ارزیابی قرار داده، و همان مشاهدات ادعا شده را تجربه کنند.
۲. داشتن کنترل
یعنی اینکه افراد بتوانند با بهکارگیری روشها و فرایندهایی خاص از خطایی که در مشاهدات و تفسیر نتایج تحقیقات وجود دارد، بکاهند که این کار در حوزه علوم اجتماعی خیلی دشوارتر و پیچیدهتر از حوزه علوم تجربی است.
۳. دقت در بهکارگیری زبان
در بیان ادعاها و نتایج علمی حداکثر تلاش به کار گرفته میشود تا از زبان و واژگان به شکلی دقیق و بدون وجود تناقض استفاده شود. در غیر این صورت مفاهیم بیانشده شکلی گیجکننده، مبهم و نامفهوم خواهند داشت.
وقتی روشی شامل این سه مشخصه باشد و ادعایی با تکیه به این سه ویژگی ارزیابی و مورد تأیید قرار گیرد، میتوان تا حد زیادی به آن اعتماد کرده و بر اساس اطلاعات ارائه شده، تصمیمات قابل اتکایی گرفت.
پیشنهاد میکنم بعد از این یادداشت و در ادامه، نوشتارهای زیر را مطالعه کنید: