کتاب تفکر انتقادی (در باب مباحثه، استدلال و کشف حقیقت) نوشته شارون مک کی، اثری است در باب مباحثه، استدلال و کشف حقیقت. کتابی که با هدف آموزش استدلال و مشخص کردن موضعی واقعی به شکلی عملی و کاربردی نگاشته شده.
نویسنده در بخشی از مقدمه کتاب، این‌طور در مورد موضوع اصلی آن می‌نویسد:
این که کسی بتواند عقاید خود را بیان کند، آن اندازه بااهمیت و ارزشمند است که گاهی مردم به اشتباه می‌پندارند که آنچه به آن دست یافته‌اند، آخرین مرحله از بلوغ عقلانی است – زمانی که شما صاحب دیدگاهی خاص و جالب توجه شده‌اید، تصور می‌کنید که آماده‌اید با دنیا و تمام چالش‌های موجود در آن روبه‌رو شوید؛ اما متأسفانه داشتن عقاید، در واقع تنها آغاز کار است. از آنجا که ما در عصر آزادی زندگی می‌کنیم، شما نیازی به دفاع کردن از عقایدتان ندارید، اما آیا واقعاً نمی‌خواهید این کار را بکنید؟ اگر عقاید شما چیزی فراتر از بی‌علاقگی‌ها و علاقه‌مندی‌های کودکانه‌اند، بی‌تردید باید بخواهید که از آن‌ها دفاع کنید.
هر جا که باشید، دیدگاه شما در مورد موضوعی که با آن روبه‌رو می‌شوید، شما را صاحب عقایدی خواهد ساخت، اما تنها داشتن عقاید، برای موفقیت شما در کاری که می‌کنید، کافی نیست. شما باید بتوانید عقیده خود را به یک «موضع» تبدیل کنید. تفاوت بین عقیده و موضع در این است که موضع، پشتوانه‌ای از استدلال دارد. هر کسی می‌تواند استدلال کند، اما بیایید این واقعیت را بپذیریم که: بعضی استدلال‌ها بهتر از استدلال‌های دیگرند.
کتاب شامل پنج فصل است. در فصل اول با عنوان «مباحثه یعنی چه؟»، در مورد استدلال، انواع استدلال و شرایط معتبر و درست بودن استدلال با ارائه مثال‌های مختلف توضیحاتی ارائه شده است.
در فصل دوم با عنوان «قیاس اقترانی» نویسنده به سراغ اولین شکل از استدلال که استدلالی هست سه مرحله‌ای و توسط ارسطو فیلسوف یونان باستان کشف شده، رفته و انواع گزاره‌های اسنادی، پانزده قضیه اسنادی معتبر و پنج خطای معمول در استدلال قیاسی را توضیح داده.
فصل سوم با عنوان «منطق گزاره‌ای» در مورد انواع گزاره‌های مورد استفاده در استدلال، شش گزاره شرطی متداول و مغالطه‌های مربوط به آن‌ها است.
شارون مک کی در فصل چهارم با عنوان «ارزیابی استدلال‌های غیررسمی» به سراغ انواع مغالطات رفته و پانزده مغالطه را در قالب سه گروه مغالطات ارتباط، مغالطات پیش‌داورانه و مغالطات ابهام توضیح داده است.
فصل پنجم هم اختصاص دارد به یک مطالعه موردی در مورد اتخاذ موضع و چگونگی بررسی استدلال‌ها و مباحث مطرح‌شده توسط دیگران.
به نظرم یکی از نقاط قوت کتاب، ارائه متن‌ها و استدلال‌هایی از یادداشت‌های منتشرشده در نشریات مطرح به‌عنوان تمرین به مخاطب و در نهایت ارائه پاسخ تمرین‌ها در انتهای کتاب است که باعث می‌شود خواننده در عمل بتواند آموخته‌های هر فصل را به کار بندد و با مراجعه به پاسخ‌ها عملکرد خویش را در این زمینه مورد ارزیابی قرار دهد.
در ادامه، چند پاراگراف از کتاب را برایتان نقل می‌کنم:
ذهن شما، باارزش‌ترین دارایی شماست. تفکر انتقادی تنها راهی است که شما را به حقیقت راهنمایی می‌کند. در یک جامعه آزاد که همه حق دارند تقریباً هر چیزی را که دوست دارند، باور داشته باشند و بگویند، به‌آسانی ممکن است حقیقت اهمیت خود را از دست بدهد. مهم‌تر از همه، این که حقیقت معمولاً ناخوشایند است. چرا باید این همه تلاش کنیم تا آن را بیابیم؟ اگر هر بار که در مورد موضوعی فکر می‌کنید، در رسیدن به حقیقت آن تلاش نکنید، به احتمال بسیار در باب آن دروغ را خواهید پذیرفت. این باید اخطاری برای شما باشد. آنچه این دروغ‌ها در ذهن شما به وجود می‌آورند، بسیار خطرناک است، چون ممکن است باعث شود کارهایی را انجام دهید که اشتباه است.
تفکر انتقادی نمی‌تواند به شما وعده زندگی خوب بدهد، حتی نمی‌تواند وعده حقیقت بدهد، اما در قیاس با هر چیز دیگری شما را در رسیدن به آن‌ها بهتر می‌تواند راهنمایی کند.
نشستن پشت صفحه کلید رایانه و فکر کردن به موضوع، راه بسیار خوبی است برای آن که یاد بگیرید ایده‌های خود را مرتب کنید. زمانی که بتوانید در تهیه طرح اولیه دیدگاه خود به‌صورت نوشتار، مهارت کافی به دست آورید، احساس خواهید کرد حتی زمانی که فرصت کافی برای نشستن در پشت رایانه و نوشتن ندارید، نیز به‌صورت متقاعد‌کننده‌ای می‌توانید به استدلال بپردازید.
پی‌نوشت: کتاب تفکر انتقادی نوشته شارون مک کی توسط دکتر رحیم کوشش به فارسی ترجمه و به همت انتشارات سبزان منتشر شده است.
پیشنهاد می‌کنم بعد از این یادداشت و در ادامه، نوشتارهای زیر را مطالعه کنید:
معرفی کتاب | آشنایی با هنر دقیق خواندن نوشته لیندا الدر و ریچارد پل
معرفی کتاب | تفکر هوشمندانه نوشته مایکل کالت
جایگاه تعیین‌کننده تسلط بر معانی و مفاهیم واژه‌ها در تفکر نقادانه
