در تسلای همسر اثر پلوتارک از تاریخ‌نگاران، زندگی‌نامه نویسان و مقاله‌نویسان یونان باستان، کتابی است دربردارنده چهار نوشتار که عنوان کتاب بر اساس عنوان اولین نوشتار انتخاب شده است.
در تسلای همسر نامه‌ای است از پلوتارک به همسرش که به‌تازگی فرزند دختر خود را از دست داده. پلوتارک در این نامه تلاش کرده تا همسر خود را آرام کند و با نوشتن از شیوه‌ی مناسب برخورد با چنین موقعیت‌های متأثرکننده‌ای او را آرام کند.
در بخش‌هایی از این نامه می‌خوانیم:
اشتیاق شدید به سوگواری – تمایلی که باعث می‌شود فرد به ضجه و زاری دست بزند – درست به اندازه افراط در لذت‌جویی، زشت و تحقیرکننده است.
تنها راه جبران ناراحتی ذهن، حفظ سلامتی جسم است. اگر جسم در آرامش باشد تشویش ذهنی فروکش کرده و محو می‌شود، همانند امواجی که در هوای مناسب فرومی‌نشینند؛ اما غفلت از سلامتی جسم منجر به کثیفی و بوی بد بدن می‌شود که چیزی جز رایحه درد و اضطراب برای ذهن نمی‌فرستند و در نهایت فرد هر روز بیشتر از روز قبل از بهبود سلامت تن و ذهن خویش دور می‌شود.
شادمانی حاصل استفاده صحیح از خرد به‌منظور دست یافتن به وضعیتی پایدار است، و این یعنی آن‌که اگر اتفاقاً حادثه‌ای مسیر زندگی آدمی را کج کرد این امر نباید چرخشی عظیم در مسیر حرکت ایجاد و یا تمام بنای زندگی آدمی را ویران سازد.
قسمت دوم کتاب در باب آگاهی از تعالی اخلاقی است که در بخش‌هایی از آن می‌خوانیم:
نصیحت «اگر تنها کمی سرمایه به سرمایه موجودت بیفزایی و این کار را ادامه دهی» امری است که می‌تواند برای حوزه‌هایی فراتر از کسب ثروت استفاده شود، و البته تأثیر آن در هیچ کجا عیان‌تر از گام برداشتن در مسیر فضیلت نیست، آنگاه‌که هر بار فضایل تازه‌ای بر فضایل سابق خویش بیفزاییم، در نهایت ثمره خوبی در بر خواهد داشت.
ضعف ذاتی تنها عاملی نیست که می‌تواند پویندگان راه فلسفه و معرفت را متزلزل کرده و راضی به بازگشت نماید. نصیحت صمیمانه دوستان و تمسخر ایشان و انتقادات هجوآمیز دیگران نیز می‌تواند عاملی باشد تا برخی‌ها به یکباره دست از معرفت بشویند. بنابراین یکی از نشانه‌های اصلی پوینده حقیقی طریق معرفت آن است که در برابر این نصایح و استهزاء‌ها صبر و شکیبایی پیشه نموده و فریفته پیشنهادهای اغواکننده دوستانش نشود.
همان‌طور که بزرگ‌ترین کتابخانه‌ها در حالت بی‌نظمی و آشفتگی حتی به‌اندازه کتابخانه‌ای کوچک اما منظم، مثمر نیستند، به همان طریق نیز ممکن است شما دانش بسیاری در ذهن خویش انباشته نمایید که به‌اندازه دانشی به‌مراتب کمتر که با هدف و جهت خاصی آموخته‌اید، ارزشمند و کارآمد نباشد؛ زیرا تنها با منظم کردن دانسته‌هایتان به‌واسطه مقایسه هر حقیقت دیگر است که می‌توانید مالک تمام دانش خویش باشید و آن را به کار بندید.
بخش سوم کتاب در باب اجتناب از خشم است که بیشتر شامل پیشنهادهای یک دوست می‌شود.
آنگاه‌که دریا از ضربات طوفان به خروش درمی‌آید و جلبک‌های خویش را بیرون می‌ریزد، مردم می‌گویند دریا خالص شده؛ اما سخنان درهم، توهین‌آمیز و پرکنایه‌ای که خشم در هجمه ابتدایی خویش بر ساحل عقل درمی‌آورد و آن را با کثافاتی که در اندرون عقل رسوب کرده بودند می‌آلاید، تنها باعث می‌شود زشتی پنهان در درون آدمی بیشتر عیان شود. و همان‌طور که افلاطون می‌گوید، به همین دلیل نیز سنگین‌ترین مجازات‌ها را برای سبک‌ترین اعمال – سخن گفتن – در نظر می‌گیرند زیرا این سخنان افترا، مخل اجتماع و خبیثانه هستند.
هر کسی که خود را تحقیر می‌نماید نمی‌تواند از دیگری تقاضای یاری داشته باشد؛ و آن‌کس که آشکارا متواضع است حتی به هنگام خطا نیز از حقارت به دور است.
بخش انتهایی درباره قناعت و سخاوت است که شامل نامه‌ای از پلوتارک به پاسیوس می‌شود و در آن توصیه‌های آموزنده‌ای ارائه شده است.
آدمی می‌تواند اشیاء سودمند را به نحو درست یا نادرست به کار برد. ثروت چیز سودمندی است و هر چیز را کسی به نحو درست به کار می‌برد که فضیلت مربوط به آن چیز را دارا باشد. پس ثروت را هم کسی درست به کار می‌برد که از فضیلت مربوط به ثروت بهره‌مند باشد و چنین کسی گشاده‌دست است.
ویژگی اصلی مرد سخاوتمند این است که در بخشیدن به افراط می‌گراید به‌طوری‌که صرفاً اندک چیزی برای خویش نگاه می‌دارد: طبیعت مرد سخاوتمند صرفه‌جویی و امساک برای خویشتن است. اصطلاح سخاوتمندی با توجه به مقدار دارایی شخص بخشنده به کار می‌رود زیرا سخاوت در میزانی نیست که بخشیده می‌شود بلکه در سیرت شخص بخشنده است و با مقدار دارایی وی نسبت دارد. ازاین‌رو مانعی نیست بر اینکه اگر کسی که دارایی اندکی دارد قناعت کرده و همان اندک را ببخشد و سخاوتمندتر از دیگران محسوب شود.
پی‌نوشت: کتاب در تسلای همسر اثر پلوتارک را خانم مرضیه خسروی به فارسی ترجمه کرده و توسط انتشارات روزگار نو منتشر شده است.
پیشنهاد می‌کنم بعد از این یادداشت و در ادامه، نوشتارهای زیر را مطالعه کنید:
معرفی کتاب | در باب عمر فانی اثر لوسییوس آنییوس سنکا
معرفی کتاب | سرچشمه‌های دانایی و نادانی اثر کارل ریموند پوپر
