معرفی کتاب | انگیزه نوشته دنیل پینک

اگر شما هم همچون اکثر افراد اعتقاد به این دارید که با به کارگیری روش مرسوم تشویق و تنبیه یا همان سیاست چماق و هویج می‌توان انسان‌ها را چه در زندگی شخصی، چه در مدرسه و چه در محل کار به انجام کارهای موردنظر و بهبود عملکرد ترغیب کرد، لازم است حداقل یک بار کتاب انگیزه نوشته دنیل پینک را مطالعه کنید. دنیل پینک در این کتاب بر اساس تحقیقات و مطالعات علمی، انگیزش بر مبنای پاداش و تنبیه بیرونی را از نظر کارکرد و اثربخشی به چالش کشیده و راهکار درست‌تر و اصولی‌تر بر مبنای مطالعات و تحقیقات علمی را تشریح کرده است.

سه سائق اصلی وجود دارند که رفتار را در ما انسان‌ها برمی‌انگیزند: اولی سائق زیست‌شناختی است که بر اساس قانون بقا و تلاش برای زنده ماندن شکل گرفته و درونی هست. سائق دوم بر اساس پاداش و تنبیه شکل گرفته و بر مبنای عوامل بیرونی تحریک می‌شود که همان وادار کردن موجود زنده به رفتار کردن به شیوه‌هایی خاص با انگیزه دریافت پاداش‌ها و جلوگیری از تنبیه‌های بیرونی هست. اما سائق سوم بر اساس سیستم پاداش درونی شکل گرفته است. همین سائق سوم مدنظر دنیل پینک در این کتاب است و در بخش‌های مختلف کتاب کارکرد آن را مورد بررسی قرار داده و به خوبی تشریح کرده است. بر این اساس برای حداکثر کردن خروجی افراد در کارهایی که مبتنی بر مهارت‌های شناختی هستند، بهترین شیوه به کارگیری این سائق در ایجاد انگیزه هست.

مطابق نظر دانشمندان علوم رفتاری، کارهایی را که سر کار انجام می‌دهیم و درس خواندن در مدرسه را می‌توان در دو دسته متفاوت جای داد: یکی کارهای الگوریتمی و دیگری کارهای اکتشافی.

منظور از کار الگوریتمی کاری است که در آن مجموعه‌ای از دستورهای ثابت را در مسیری واحد برای رسیدن به نتیجه‌ای واحد دنبال می‌کنیم؛ به این معنا که الگوریتمی برای حل آن وجود دارد.

کار اکتشافی درست برعکس است؛ دقیقاً به این دلیل که الگوریتمی برای آن وجود ندارد و باید بر پایه احتمالات دست به آزمون بزنیم و راه‌حل بکری برایش ابداع کنیم.

تحقیقات نشانگر این موضوع هستند که در نظر گرفتن پاداش و تنبیه برای کارهای اکتشافی، از آنجایی که پاداش استقلال عمل را از فرد گرفته و ذاتاً گستره توجه او را محدود می‌کند و چشم‌انداز وسیع آنها را که اجازه می‌دهد دست به اقدامات بزنند، تنگ می‌سازد، بسیاری از اوقات نه تنها تأثیر مثبت بر بهبود کیفیت انجام کارها ندارد، بلکه باعث ایجاد تأثیر منفی هم می‌شود.

دنیل پینک هفت ایراد مهلک را برای سیاست هویج و چماق برمی‌شمارد که عبارتند از:

• می‌تواند انگیزه درونی را خفه کند.
• می‌تواند باعث تضعیف عملکرد باشد.
• می‌تواند خلاقیت را نابود کند.
• می‌تواند رفتار خوب را از سر بیندازد.
• می‌تواند تقلب و خلاقکاری و رفتار غیراخلاقی را تشویق کند.
• می‌تواند به اعتیاد تبدیل شود.
• می‌تواند به محاسبات کوتاه‌مدت میدان دهد.

البته برای حاکم کردن سیستم پاداش درونی به جای سیستم پاداش بیرونی، لازم هست ابتدا یک سری پیش‌نیازها رعایت شوند که از جمله آن می‌توان به کافی و منصفانه بودن پاداش‌های خط مبنا که شامل دستمزدها، مزایا، اضافه‌کاری‌ها و … است، اشاره کرد. بدون انجام این اقدامات ایجاد هر نوع انگیزه، دشوار و اغلب غیرممکن خواهد بود.

در به کارگیری سیستم انگیزش درونی، بایستی سه عامل مدنظر قرار گرفته و به خوبی پیاده‌سازی شوند که عبارتند از:

• استقلال عمل
• تبحر
• آرمان

که دنیل پینک در فصل‌هایی مستقل، هر کدام از این عوامل را به شکلی کامل و مشروح، توضیح داده است.

با توجه به محتوای کتاب و موضوعاتی که در آن مطرح شده، به نظر می‌رسد مطالعه این کتاب برای اکثر افراد جامعه به‌خصوص والدین و مدیران بتواند بسیار کاربردی و اثربخش باشد.

بخش‌هایی از کتاب انگیزه نوشته دنیل پینک

سیستم شماره دو انگیزه سه مشکل در زمینه سازگاری دارد. نخست آنکه، با شیوه بسیاری از الگوهای تجاری جدید برای سازمان‌دهی کاری که انجام می‌دهیم همخوانی ندارد، چرا که ما آدم‌هایی هستیم که ذاتاً انگیزه آن را داریم که هدفمندانه‌تر عمل کنیم و این‌طور نیست که فقط آدم‌هایی باشیم که به زور انگیزه‌های بیرونی سود بیشتری به بار بیاوریم. دوم آنکه، با شیوه تفکر اقتصاد قرن بیست‌ویکمی درباره کار منافات دارد، زیرا اقتصاددانان سرانجام دریافته‌اند که ما انسان‌هایی تمام‌عیار با ابعاد گوناگون هستیم، نه مشتی آدم ماشینی اقتصادی جزم‌اندیش که فقط به فکر یک چیز هستند؛ و احیاناً از همه مهم‌تر آنکه وفق دادن خود با آنچه سر کار انجام می‌دهیم، کار آسانی نیست، زیرا برای عده‌ی فزاینده‌ای از مردم، کار اغلب به جای اینکه به طور بی‌رحمانه‌ای تکراری، ملال‌آور و فرسایشی باشد، خلاق، دل‌انگیز و خودگردان است. اگر همه اینها را با هم در نظر بگیریم، این مشکلات سازگاری به ما هشدار می‌دهد که در سیستم عامل انگیزشی ما یک جای کار می‌لنگد.

* * *

پاداش می‌تواند به‌عنوان نوع غریبی از کیمیای رفتاری عمل کند: پاداش می‌تواند کار جذاب و سرگرم‌کننده را به کار شاق تبدیل کند، می‌تواند بازی را به کار تبدیل کند؛ با کاهش انگیزه درونی می‌تواند درست مثل ردیف دومینوهایی که یکی پس از دیگری فرو می‌افتند، عملکرد، خلاقیت و حتی رفتار شرافتمندانه را نابود کند.

* * *

پاداش‌های بیرونی می‌تواند در مورد کارهای الگوریتمی مؤثر باشد، کارهایی که می‌طلبد فرمول موجود را پیاده کنید تا به نتیجه منطقی آن برسید. اما برای بیشتر کارها و مسئولیت‌های وابسته به نیمکره راست مغزی – که چاره اندیشی، نوآوری یا مهارت‌های فکری انعطاف‌پذیر را ایجاد می‌کنند – پاداش‌های مشروط می‌تواند خطرناک باشد. برای سوژه‌های پاداش‌گرفته اغلب مشکل‌تر است که به دور و بر خود نظر کنند و راه‌حل‌های بکری ابداع کنند.

* * *

بسیاری از نظریه‌های رفتاری حول محور یک گرایش انسانی خاص دور می‌زنند: ما آدم‌هایی هستیم که نسبت به تشویق‌های مثبت و منفی مشتاقانه واکنش نشان می‌دهیم، یا ولع حساب دودوتا چهارتای منافع شخصی خود را داریم، یا انباری از تناقض‌های روانی-جنسی هستیم. در برابر اینها، نظریه خودمختاری با عقیده‌ای درباره نیازهای همگانی انسان آغاز می‌شود و دلیل می‌آورد که ما دارای سه نیاز روان‌شناختی فطری هستیم: شایستگی، استقلال عمل، و پیوستگی. زمانی که این سه نیاز برآورده می‌شوند، ما پرانگیزه و پربار و شادمانیم. زمانی که این نیازها سرکوب می‌شوند، انگیزه و بهره‌وری و شادمانی ما متزلزل می‌شود.

* * *

پی‌نوشت: من کتاب انگیزه نوشته دنیل پینک را با ترجمه خانم مرجان فرجی مطالعه کردم. این کتاب توسط انتشارات لیوسا منتشر شده است.

پیشنهاد می‌کنم بعد از این یادداشت و در ادامه، نوشتارهای زیر را مطالعه کنید:

معرفی کتاب | اقتصاد رفتاری For Dummies نوشته موریس آلتمن

معرفی کتاب | ناشناخته نوشته دیوید ایگلمن

معرفی کتاب | اقتصاد ناهنجاری‌های پنهان اجتماعی از استیون لویت