کتاب آشنایی با هنر پرسشگری سقراطی نوشته ریچارد پل و لیندا الدر در واقع راهنمایی‌ست برای آشنایی با هنر پرسشگری که در آن مؤلفه‌های پرسشگری سقراطی واکاوی شده و نمونه‌هایی از به‌کارگیری این شیوه در موقعیت‌های مختلف و به شکلی ملموس به مخاطب ارائه می‌شود.
پرسشگری عمیق و مهارت پرسیدن سؤالات درست در جای درست، مهم‌ترین و تأثیرگذارترین مهارت یک متفکر نقاد است که او را به سمت نقد اصولی، درست و اثربخش هدایت می‌کند.
به نظر می‌رسد آموزش شیوه پرسشگری سقراطی نقطه آغاز گام برداشتن در این مسیر باشد.
پرسشگری سقراطی، پرسشگری نظام‌مندی است که از آن می‌توان برای بررسی اندیشه‌ها بهره گرفت؛ ازجمله اهدافی که با این نوع پرسشگری می‌توان به آن‌ها دست‌یافت، عبارت‌اند از: کاوش در اندیشه‌های پیچیده، رسیدن به حقیقت چیزها، حل مسائل و مشکلات، معلوم ساختن مفروضات، واکاوی مفاهیم، تمییز آنچه می‌دانیم از آنچه نمی‌دانیم، پیگیری اینکه هر فکری منطقاً چه استلزاماتی دارد و … .
از نظر نویسندگان، تفاوتی که میان پرسشگری سقراطی و پرسشگری به معنای معمول وجود دارد این است که پرسشگری سقراطی روش‌مند، منظم و عمیق است و معمولاً بر مفاهیم، اصول، نظریه‌ها، موضوعات و مشکلات اساسی تمرکز دارد.
مخاطبان اصلی این کتاب دانش‌آموزان و معلمان هستند؛ اما مطالعه آن برای هر فرد علاقه‌مند به تفکر نقادانه و هنر پرسشگری می‌تواند مفید و آموزنده باشد.
به نظرم جذاب‌ترین و آموزنده‌ترین بخش کتاب، فصل مربوط به مباحثه سقراط با فردی دیگر است که به شکلی کامل منتشر شده. در این مباحثه سقراط صرفاً از راه طرح پرسش و با رویکرد پرسشگری منحصربه‌فرد خویش توانسته اشتباهات و خطاهای فکری و اعتقادی فرد مقابل را به شکلی هنرمندانه برایش هویدا سازد.
در ادامه جملاتی از کتاب را نقل می‌کنم:
تفکر بر اثر پرسش برانگیخته می‌شود نه پاسخ. اگر پرسش‌های بنیان‌گذاران رشته‌های مختلف – مثلاً فیزیک یا زیست‌شناسی – نبود، آن رشته اصلاً به وجود نمی‌آمد. علاوه بر این، هر رشته‌ای تنها تا زمانی زنده می‌ماند که پرسش‌های تازه مطرح شوند و در مقام نیروی محرک در روند تفکر جدی گرفته شوند. لازمه‌ی جامع‌اندیشی و بازاندیشی در مورد هر چیزی طرح پرسش‌های تفکربرانگیز است.
پاسخ‌ها اغلب حاکی از توقف تفکر هستند. روند تفکر تنها در صورتی ادامه می‌یابد که هر پاسخی پرسش جدیدتری برانگیزد.
پرسش‌های عمیق اندیشه‌ی ما را از سطح به عمق می‌کشاند و وادارمان می‌کند با پیچیدگی‌های جهان روبه‌رو شویم.
نبودن پرسش مساوی است با درک نکردن؛ و پرسش‌های سطحی مساوی است با درک سطحی.
در ذهن سالم پرسشگری هرگز پایان نمی‌یابد. پرسش‌ها تغییر می‌کنند و غنی‌تر می‌شوند. آن‌قدر فکر را پیش می‌رانند تا متفکر راضی شود و توقف کند. پاسخ‌ها فقط در حکم منزلگاهی موقت برای استراحت هستند. مقصد نهایی نیست.
پی‌نوشت: کتاب آشنایی با هنر پرسشگری سقراطی توسط آقای پیام یزدانی به فارسی ترجمه و به همت نشر اختران منتشر شده است.
پیشنهاد می‌کنم بعد از این یادداشت و در ادامه، نوشتارهای زیر را مطالعه کنید:
تفکر نقادانه چیست؟ | توانمندی‌های یک متفکر نقاد
اهمیت تفکر نقادانه در زندگی انسان امروزی
معرفی کتاب | انتقادی اندیشیدن به زبان ساده نوشته ماندانا سلحشور
سلام
چند وقتی بود که تفکر نقادانه را از زبان دیگران می شنیدم و بخشی از ذهنم را به خودش اختصاص داده بود که از کجا شروع کنم؟ چه بخوانم؟ ایا دلم می خواهد در این موضوع چیزی بخوانم و کارساز خواهد بود؟ یکبار کتابی را چندین سال پیش در این مورد خواندم انقدر برایم گنگ بود ومغزم را دچار پیچیدگی کرد که از درک مطالبش عاجز ماندم و رهایش کردم.
اما امروز که معرفی کتاب و نوشته هایتان را دیدم احساس کردم باید یکبار دیگر به خودم فرصت بدهم و با دیدی دیگر به آن بنگرم.
سپاس
فریده عزیز،
ممنونم ازت.
واقعیتش اینه که چند وقتی هست، بیشتر از قبل رو منابع و کتابهای مرتبط با تفکر نقادانه تمرکز کردم و تلاشم بر این هست که هر چه بیشتر از موضوعات مرتبط با اون بنویسم.
امیدوارم کتابهایی که معرفی می‌کنم و مطالبی که می‌نویسم، برای شما و بقیه دوستان مفید باشن.
موفق باشی.