آگاهی از مغالطات و تسلط بر فریبکاری‌ها همیشه با هدف کلاه‌برداری یا غلبه بر دیگران از موضع غیرعقلانی و غیرمنطقی و با هدف زورگویی صورت نمی‌گیرد؛ بلکه بسیاری از اوقات برای پیروزی در مباحثه با دیگران و دفاع و حمایت از موضعمان به‌خصوص در مواقعی که حق با ماست و استدلال قوی در دست نداریم، نیازمند آگاهی از این روش‌های فریبکارانه هستیم. آرتور شوپنهاور در کتاب هنر همیشه بر حق بودن تلاش کرده به شکلی ساده و مختصر انواع عام مغالطات و تکنیک‌های جدل را توضیح دهد و در جاهایی که نیاز بوده نمونه‌ها و مثال‌هایی از دنیای حقیقی برای مخاطب ارائه دهد.
شوپنهاور می‌گوید:
مطالعه جدل فی‌نفسه فقط نشان می‌دهد که انسان چگونه می‌تواند از خودش در برابر انواع حملات، به‌ویژه حملات فریبکارانه، دفاع کند. به همین ترتیب، نشان می‌دهد که آدمی چگونه می‌تواند به حرف شخص دیگری حمله کند بی‌آنکه حرف خودش را رد کند، یا به‌طورکلی بی‌آنکه شکست بخورد. کشف حقیقت عینی را باید از قبولاندن پیروزمندانه گزاره‌ها جدا کرد. حقیقت عینی موضوع کاملاً متفاوتی است که به تشخیص درست، تأمل و تجربه ربط دارد و هیچ هنر خاصی را نمی‌طلبد. پس هدف جدل همین است. آن را به‌صورت منطق امور ظاهری تعریف کرده‌اند، ولی این تعریف غلط است؛ چون در این صورت، فقط می‌توان آن را برای رد گزاره‌های کاذب به کار برد. حتی وقتی حق با کسی است، باز هم برای دفاع و حمایت از آن به جدل نیاز دارد؛ او باید ترفندهای فریبکارانه را بشناسد تا بتواند با آن‌ها مقابله کند. در واقع، او هم باید اغلب ترفندها را به کار بَرَد تا دشمن را با سلاح خودش از پا درآورد.
بخش‌هایی از کتاب هنر همیشه بر حق بودن
در کتاب هنر همیشه بر حق بودن به سی‌وهشت نوع مغالطه با عنوان «۳۸ راه برای پیروزی در هنگامی که شکست خورده‌اید» پرداخته شده است؛ که در ادامه دو نمونه از آن‌ها را نقل می‌کنم.
به‌رغم شکست، مدعی پیروزی شو
این ترفند وقیحانه به این صورت اجرا می‌شود: وقتی جواب‌های رقیبت به برخی سؤال‌هایت مناسبِ نتیجه مطلوب نبود، نتیجه دلخواهت را طوری بیان کن – گرچه به‌هیچ‌وجه چنین نتیجه‌ای لازم نمی‌آید – که گویی به اثبات رسیده، و آن را با لحنی پیروزمندانه اعلام کن.
اگر رقیبت خجالتی یا احمق باشد، و تو بسیار وقیح و خوش‌بیان باشی، این ترفند به‌آسانی به سرانجام می‌رسد.
خودت نتیجه‌گیری کن
وقتی همه مقدمات خود را استخراج کرده‌ای، و رقیبت آن‌ها را پذیرفته، نباید نتیجه را از او سؤال کنی، بلکه باید بی‌درنگ خودت نتیجه‌گیری کنی. در واقع، حتی اگر یکی – دو مقدمه هم که داشته باشی، می‌توانی طوری وانمود کنی که انگار رقیبت آن‌ها را هم قبول کرده، و نتیجه خودت را بگیری.
پی‌نوشت: کتاب هنر همیشه بر حق بودن اثر آرتور شوپنهاور توسط آقای عرفان ثابتی به فارسی ترجمه شده و انتشارات ققنوس آن را منتشر کرده است.
پیشنهاد می‌کنم بعد از این یادداشت و در ادامه، نوشتارهای زیر را مطالعه کنید:
معرفی کتاب | مغلطه؛ راهنمای درست اندیشیدن اثر جمی وایت
معرفی کتاب | هنر خوشبختی از آرتور شوپنهاور
جملاتی برگزیده از کتاب در باب حکمت زندگی نوشته آرتور شوپنهاور
