کتاب‌های متعددی در زمینه مغالطات و خطاهای استدلال نوشته و منتشر شده است، اما کتاب مغلطه؛ راهنمای درست اندیشیدن اثر جمی وایت، به نظرم متفاوت‌تر از سایر کتاب‌های این حوزه است.
در اکثر کتاب‌هایی که در زمینه مغالطه منتشر شده، به‌گونه‌ای فهرست‌گونه و رسمی به خطاهای استدلالی پرداخته شده است اما نویسنده در این کتاب کمی از فضای خشک و رسمی این دسته از کتاب‌ها بیرون آمده و سعی کرده فراگیری مغالطات را در متن زندگی و در موقعیت‌های مختلف رسمی و غیررسمی به تصویر بکشد.
جمی وایت در این کتاب شاید کمی سطحی با مغالطه برخورد کرده باشد اما همین‌که توانسته نمونه‌های واقعی آن را در زندگی‌های خانوادگی و حتی اظهارات و استدلال‌های مقامات رسمی و رؤسای جمهور به مخاطب خویش عرضه کند، باعث شده کتاب ارزش حداقل یک بار خوانده شدن را یرای هر مخاطبی داشته باشد.
کتاب شامل دوازده فصل است که هرکدام از فصل‌ها به یک مغالطه اختصاص یافته. وایت معتقد است حتی باوجود مطالعه تعاریف مغالطه‌های مختلف، تشخیص آن‌ها در زندگی روزمره کاری دشوار است. برای همین در کتاب تلاش کرده دوازده مغالطه را با مثال‌های واقعی توضیح دهد.
جمی وایت به گفته خودش کتاب را برای کسانی نوشته که هر روز با منطق و استدلال سروکار دارند که این شامل همه می‌شود. محتوای کتاب خطاهای متداول در استدلال، به‌خصوص در هنگام بحث درباره موضوعات اختلاف‌برانگیز را در برمی‌گیرد.
عناوین فصل‌ها عبارت‌اند از:
- اقتدار
- تعصب در جامه فاخر
- حرف نزن!
- واژه‌های بی‌معنی
- انگیزه‌ها
- حق داشتن عقیده
- مغایرت
- کلمات گمراه‌کننده
- بدیهی جلوه دادن موضوع
- تصادف
- آمار حیرت‌آور
- تب اخلاقیات
در انتهای کتاب این‌طور در مورد جمی وایت (نویسنده کتاب) توضیح داده شده است:
جمی وایت مدرس سابق فلسفه در دانشگاه کمبریج و برنده جایزه معتبر مجله تحلیل برای بهترین مقاله‌ای است که یک فیلسوف زیر سی سال نوشته است. او مقالات بسیاری را – عمدتاً درباره حقیقت – در مجلاتی مانند تحلیل و مجله انگلیسی فلسفه علم به چاپ رسانده است. او اهل زلاندنو است و اکنون در لندن زندگی و کار می‌کند.
بخش‌هایی از کتاب مغلطه؛ راهنمای درست اندیشیدن
مزایای دموکراسی هر چه هست، بهتر است بر این فرض مبتنی نباشد که اکثریت مردم در مسائل اقتصادی، قضایی، روابط بین‌الملل و از این قبیل کارشناس‌اند، چون اکثر ما به نحوی اسفبار از این موضوعات بی‌اطلاعیم. اقتدار واقعی گاهی بر پایه تخصص است.
* * *
مردم زمانی مدعی ایمان می‌شوند که نمی‌توانند از عقایدشان دفاع کنند.
* * *
اگر در طول بحثی احساس کردید که بیشتر متهم به بی‌عاطفگی می‌شوید تا بر خطا بودن، بدانید که با یک متحجر محترم سروکار دارید. در این صورت فقط فردی شرور و فریبکار می‌تواند دست او را رو کند.
* * *
عقاید عجیب‌وغریب ذاتاً عجیب نیستند. آن‌ها عجیب‌اند چون با دیدگاه‌های تثبیت‌شده مربوط به قوانین طبیعت مغایرند. شما با پذیرش این عقاید در واقع دیدگاه‌های تثبیت‌شده یا حداقل بخشی از آن‌ها را رد می‌کنید؛ و این کار ساده‌ای نیست چون در حمایت از آن دیدگاه تثبیت‌شده کوهی از شواهد وجود دارد.
* * *
در جایی که مسائل از وزن اخلاقی برخوردارند، استدلال صحیح بیش از همیشه ضرورت دارد.
* * *
پی‌نوشت: کتاب مغلطه؛ راهنمای درست اندیشیدن اثر جمی وایت توسط خانم مریم تقدیسی به فارسی ترجمه شده و نشر ققنوس آن را منتشر کرده است.
پیشنهاد می‌کنم بعد از این یادداشت و در ادامه، نوشتارهای زیر را مطالعه کنید:
معرفی کتاب | اندیشیدن؛ گام نخست تفکر نقادانه اثر نایجل واربرتن
