تفکر و استدلال اثر جاناتان بی. تی. ایوانز استاد زمینه روانشناسی شناختی دانشگاه Plymouth انگلیس هست. او در این کتاب به شکلی مختصر موضوع تفکر از منظر روانشناسی را بررسی و جنبه‌های مختلف آن را توضیح داده است.
همان‌طور که در پشت جلد کتاب توضیح داده شده:
جاناتان ایوانز در این مقدمه بسیار کوتاه، رویکردهای روان‌شناختی در مورد درک ماهیت تفکر و استدلال، حل مسئله و تصمیم‌گیری را بررسی می‌کند. نویسنده ابتدا رویکردهای رفتارگرایان و روان‌شناسان گشتالت را در نظر می‌گیرد. سپس یافته‌های جدیدتر در مورد مقوله تفکر ازجمله تفکر فرضی، شرطی، استنتاجی، عقلانی و شهودی را مطرح می‌کند و به بررسی نقش یادگیری‌های قبلی فرد، ضریب هوشی و سوگیری‌های شناختی انسان می‌پردازد.
کتاب شامل هفت فصل و یک بخش به‌عنوان سخن آخر است. عناوین فصل‌ها عبارت‌اند از:
- فصل اول: مقدمه و تاریخچه
- فصل دوم: حل مسئله
- فصل سوم: تفکر و فرضیه
- فصل چهارم: تصمیم‌گیری
- فصل پنجم: نتیجه‌گیری
- فصل ششم: آیا ما منطقی هستیم؟
- فصل هفتم: از فرایندها دوگانه تا دو ذهن
بخش‌هایی برگزیده از کتاب تفکر و استدلال
عموماً حیوانات می‌آموزند که رفتارشان را بر مبنای روشی که در گذشته برایشان موفقیت‌آمیز بوده است، تغییر دهند. تنها انسان است که می‌تواند آینده و یا حالت‌های مختلفی را در آینده تصور کند و به محاسبه اقدامات لازم برای حصول بهترین نتیجه بپردازد.
* * *
روانشناسی عوامانه حاکی از آن است که مردم به دلایلی آگاهانه عملی را انجام می‌دهند و می‌توانند آن دلایل را بازگو کنند، اما شواهد علمی دقیقاً عکس این مطلب را نشان می‌دهد. قسمت دشوار ماجرا اینجاست که مردم نمی‌دانند که چه چیزی را نمی‌دانند! یکی از قوانین پایه‌ای روانشناسی این است که مردم به هر سؤال مزخرف و احمقانه‌ای که از ایشان بپرسید پاسخ می‌دهند. این به معنای آن است که نباید پاسخ‌ها را باور کنید.
* * *
چیزی که باعث متمایز شدن افراد ماهر و متخصص از دیگران می‌شود میزان دانش تخصصی‌ای است که آن‌ها در آن زمینه کسب کرده‌اند. این دانش اغلب به‌صورت بینشی عالی و یا پردازش‌های نوع یک بروز پیدا می‌کند؛ درست مانند اساتید بزرگ شطرنج که حرکات مناسب را در بازی شطرنج «متوجه می‌شوند.» مطالعات صورت گرفته در مورد حل مسائل به‌وسیله افراد متخصص عموماً نشان می‌دهد که افراد متخصص بر الگوشناسی تکیه دارند.
* * *
به نظر می‌رسد که فرضیه‌های علت و معلولی و مدل‌های ذهنی در توانایی تفکر انسان جایگاه اساسی دارد، اما توانایی انسان در تمایز قائل شدن میان علت و معلول از یک سو و همبستگی از سویی دیگر بدون آموزش دیدن، محدود است.
* * *
پی‌نوشت: کتاب تفکر و استدلال اثر جاناتان بی. تی. ایوانز را آقای مهدی صادقی به فارسی ترجمه و نشر کتاب کوله‌پشتی آن را منتشر کرده است.
لینک مشاهده شناسنامه کتاب تفکر و استدلال در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
پیشنهاد می‌کنم بعد از این یادداشت و در ادامه، نوشتارهای زیر را مطالعه کنید:
معرفی کتاب | تفکر نقاد اثر بروک نوئل مور و ریچارد پارکر
معرفی کتاب | سرچشمه‌های دانایی و نادانی اثر کارل ریموند پوپر
