معرفی کتاب | انتخاب های هوشمندانه

بخش زیادی از لحظات زندگی ما به فکر کردن در مورد تصمیمات و انتخاب‌ها و در نهایت مواجهه با نتایج این تصمیمات و انتخاب‌ها می‌گذرد. به همین خاطر با هدف بهبود کیفیت زندگی خود و در نهایت ساختن تجربیات و لحظات خوب برای خودمان ناگزیر از یادگیری روش‌ها و تکنیک‌های درست تصمیم‌گیری هستیم. جان هاموند، رالف کینی و هوارد رایفا سه نفر از دانشمندان و محققان بزرگ و مطرح در زمینه انتخاب و تصمیم‌گیری، در کتاب انتخاب های هوشمندانه (Smart Choices) تلاش کرده‌اند تا با ارائه یک چارچوب ساده، کاربردی و جامع، مسیری مشخص و اثربخش را برای انتخاب بهینه‌ترین گزینه در موقعیت‌های ساده و پیچیده در اختیار مخاطبان خود قرار دهند.

الزاماً انتخاب و در پیش گرفتن روش درست تصمیم‌گیری ما را به نتایج و اهداف عالی نخواهد رساند اما مطمئناً باعث خواهد شد که احتمال رسیدن به نتیجه مطلوب با صرف کمترین زمان، انرژی، هزینه و آرامش افزایش یابد؛ و اتفاقاً هر تلاشی در جهت افزایش مهارت تصمیم‌گیری هدفی جز این نخواهد داشت.

نکته دیگری که بایستی در یادگیری روش‌های درست تصمیم‌گیری و انتخاب بایستی مدنظر قرار گیرد این هست که هیچ‌کدام از این روش‌ها و تکنیک‌ها باعث ساده‌تر شدن تصمیمات و انتخاب‌های سخت نخواهد شد. در واقع آنچه تصمیمات را سخت می‌کند، پیچیدگی آنهاست و هیچ‌کس نمی‌تواند پیچیدگی یک تصمیم را از بین ببرد بلکه کاری که می‌توان انجام داد، کسب مهارت‌های لازم برای مدیریت هر چه بهتر پیچیدگی مسائل و تصمیمات است.

روش معرفی شده در کتاب انتخاب های هوشمندانه شامل هشت مؤلفه هست که پنج مؤلفه ابتدایی، هسته اصلی این روش را تشکیل می‌دهند و قابل پیاده‌سازی در هر تصمیمی هستند و سه مؤلفه بعدی بیشتر برای کمک به شفاف‌سازی تصمیمات در محیط‌های با تغییرپذیری و عدم ثبات بالا کاربرد دارند که برخی تصمیمات شامل آنها نمی‌شود ولی بیشتر تصمیمات مهم آنها را شامل هستند:

مسئله: Problem

تعریف درست مسئله، اولین و مهم‌ترین گام در گرفتن بهترین تصمیم و انتخاب بهینه‌ترین گزینه است به‌طوری‌که گزینه‌های پیش رو را هر چه بهتر شناسایی کنیم، میزان پیچیدگی مسئله را به خوبی تشخیص دهیم و در نهایت پیش‌فرض‌های درست و منطقی داشته باشیم.

هدف و خروجی مورد انتظار: Objective

تعیین درست اهداف و مشخص کردن خروجی‌های موردانتظار باعث جهت‌دهی درست‌تر به تصمیم و انتخاب ما خواهد شد.

گزینه‌های موجود: Alternatives

باید حداکثر تلاش خودمان را بکنیم تا با روش‌های خلاقانه، بیشترین و متنوع‌ترین گزینه‌ها را فهرست کنیم. گزینه‌های موجود نشانگر روش‌های متفاوتی هست که ما می‌توانیم از میان آنها انتخاب کنیم. مطمئناً نتیجه نهایی بهتر از بهترین گزینه موجود در فهرست ما نخواهد بود.

بده‌وبستان‌ها: Tradeoffs

معمولاً اهداف با هم در تضاد هستند و ما در گرفتن یک تصمیم و انتخاب یک گزینه ناگزیر از چشم‌پوشی از برخی مزایا و امتیازات با هدف به دست آوردن مزایا و امتیازاتی دیگر هستیم که برایمان ارزشمندتر هستند. از این رو بده و بستان در گرفتن تصمیمات گریزناپذیر خواهد بود.

نتایج حاصل از گزینه‌ها: Consequences

باید تلاش کرد نتایج حاصل از هر گزینه را به بهترین شکل ممکن پیش‌بینی و درک کنیم. گزینه‌های مختلف هر کدام چقدر ما را به سمت اهدافمان هدایت می‌کنند؟ گاهی به دلیل سهل‌انگاری برخی از تبعات گزینه‌های مختلف نادیده گرفته می‌شوند.

عدم قطعیت‌ها: Uncertainties

بایستی تلاش کنیم عدم قطعیت‌ها را تا جای ممکن برای خودمان شفاف سازیم. چه اتفاقی ممکن است در آینده رخ دهد و چقدر احتمال دارد که این اتفاق بیفتد؟ لازمه تصمیم‌گیری درست این است که احتمال نتایج مختلف را در نظر بگیریم و تأثیرات احتمالی هر کدام را مورد ارزیابی قرار دهیم.

تحمل ریسک فرد تصمیم‌گیر: Risk Tolerance

ما بایستی میزان ریسک‌پذیری خودمان را به خوبی ارزیابی کرده و از آن آگاه باشیم. به خاطر عدم قطعیت‌هایی که وجود دارد، ممکن است پیامدهای موردانتظار چندان محتمل نباشند و از این رو ما نگاه واقع‌بینانه‌ای به آینده نداشته باشیم.

تصمیمات مرتبط با آن تصمیم: Linked Decisions

اقدام مهم نهایی در نظر گرفتن تصمیمات مرتبط با تصمیمی است که در حال گرفتن آن هستیم. هر تصمیمی که ما امروز می‌گیریم، می‌توانند بر بسیاری از تصمیمات و اهداف آینده ما تأثیرگذار باشند. به همین دلیل این تصمیمات مرتبط را باید از همان ابتدا در نظر داشته باشیم.

این روش که به نام PrOACT نامگذاری شده، در واقع با تقسیم یک تصمیم پیچیده به بخش‌ها و گام‌های کوچک‌تر و ساده‌تر و ارائه یک چارچوب جامع باعث می‌شود که بتوان تصمیم را با تسلط بیشتر و روند مشخص‌تری گرفت و شانس خود را برای رسیدن به نتیجه رضایت‌بخش حداکثر ساخت.

در مجموع کتاب شامل یازده فصل است که بعد از فصل مربوط به مقدمه، هشت فصل بعدی هر کدام به یکی از این مؤلفه‌ها اختصاص یافته، فصل دهم مربوط به تله‌های روانشناختی (خطاهای شناختی) در تصمیم‌گیری می‌شود و در نهایت در فصل یازدهم موضوعات مطرح شده در کتاب جمع‌بندی شده‌اند.

متن کتاب نسبتاً ساده و روان هست و نویسندگان با طرح مثال‌ها و نمونه‌هایی از دنیای واقعی تلاش کرده‌اند تا موضوعات و روش‌های مطرح شده را به شکلی کاربردی ارائه دهند.

پیشنهاد می‌کنم بعد از این یادداشت و در ادامه، نوشتارهای زیر را مطالعه کنید:

معرفی کتاب | مدیران و چالش‌های تصمیم‌گیری نوشته ماکس اچ بیزرمن و دون ای مور

معرفی کتاب | نویز: یک نقص در قضاوت انسانی نوشته دنیل کانمن و …

معرفی کتاب | فکر کردن، بی درنگ و بادرنگ نوشته دنیل کانمن